Nobelprijs Natuurkunde voor Amerikaan, Duitser en Italiaan
STOCKHOLM (ANP) - De Nobelprijs voor Natuurkunde gaat dit jaar naar een Amerikaan en een Duitser die onderzoek hebben gedaan naar opwarming van de aarde, en naar een Italiaan die onderzoek deed naar orde en wanorde.
Aan de Nobelprijs is een bedrag van 10 miljoen Zweedse kronen verbonden, omgerekend bijna 1 miljoen euro. De ene helft is voor de Amerikaan Syukuro Manabe en de Duitser Klaus Hasselmann. De andere helft van het bedrag gaat naar de Italiaan Giorgio Parisi. Parisi ontdekte "de wisselwerking tussen wanorde en fluctuaties, van atomen tot planeten".
Manabe (90) werd geboren in Japan en verhuisde rond 1960 naar de Verenigde Staten. Hij ging daar aan de slag bij de federale weerdienst. Daar ontdekte hij dat de gemiddelde temperatuur op aarde stijgt als de hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer toeneemt. Bij een verdubbeling van de hoeveelheid CO2 stijgt de temperatuur op aarde met meer dan 2 graden. Deze ontdekking is de basis van klimaatverandering. Die langetermijnverwachting was op dat moment moeilijk te combineren met het weer op de korte termijn. Het weer over ruim een week is al moeilijk te voorspellen, omdat kleine bewegingen in de lucht grote gevolgen kunnen hebben. Hasselmann ontdekte bij het Max Planck Instituut in Duitsland dat er een structuur in die chaos zit. "Hij beantwoordde de vraag waarom klimaatmodellen betrouwbaar zijn, ook al is het weer veranderlijk en chaotisch", legt het Nobelcomité uit.
Dat Manabe en Hasselmann dit jaar de Nobelprijs krijgen, is ook een boodschap aan wereldleiders, die binnenkort samenkomen op een klimaattop in het Schotse Glasgow. "Klimaatmodellen zijn stevig gebaseerd op natuurkundige theorieën. Opwarming van de aarde wordt ondersteund door degelijke wetenschap", aldus de jury.
Parisi, de derde winnaar, werkt op een ander terrein, maar er zijn wel raakvlakken. Hij bestudeert complexe systemen, met deeltjes die zich onvoorspelbaar en willekeurig lijken te gedragen. Rond 1980 ontdekte hij dat er verborgen patronen in die chaos zijn. "Zijn ontdekkingen maken het mogelijk om veel verschillende en ogenschijnlijk willekeurige materialen en fenomenen te begrijpen en te beschrijven, niet alleen in de natuurkunde, maar ook in wiskunde, biologie, neurowetenschappen en machinaal leren", legt het Nobelcomité uit.
Meer uit Technologie
LEIDEN (ANP) - Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) hebben hoop gekregen op een coronavaccin dat beter geschikt is voor mensen met een verzwakt immuunsysteem. Die hebben minder baat bij de huidige coronavaccins, die vooral de aanmaak van antistoffen stimuleren. De wetenschappers zijn daarom bezig een ander vaccin te ontwikkelen, dat de aanmaak van bepaalde afweercellen extra bevordert. Bij muizen werkt het al goed, zo is nu vastgesteld.
1 jaar geleden
NIEUWERSLUIS (ANP) - Uitvinder Ap Verheggen krijgt de Over Hoop Prijs 2021 (25.000 euro) voor de SunGlacier, een apparaat dat waterdamp uit de buitenlucht condenseert en zo water oplevert op een plek waar dat niet lijkt te zijn. De vinding werd eerder gepresenteerd op de World Expo in Dubai. De koning en de koningin bezochten de installatie daar al en hadden zelfs een paraplu nodig. De SunGlacier leverde er 1200 liter water per dag op, dat als een regen naar beneden kwam. Buiten was het snikheet en gortdroog.
1 jaar geleden
DEN HAAG (ANP) - Vanaf 2028 moet het mogelijk zijn om met een middelgroot passagiersvliegtuig met tot tachtig zitplaatsen op waterstof van Amsterdam over de Noordzee naar Londen te vliegen. Een grote Nederlandse samenwerking bouwt momenteel een waterstofsysteem dat in bestaande vliegtuigen kan worden ingebouwd. Aan het initiatief doen verschillende bedrijven en instanties van eigen bodem mee.
1 jaar geleden
GRONINGEN (ANP) - Niet alleen op de aarde komen bevingen voor, dat kan ook op sterren gebeuren. En soms zijn die 'sterbevingen' zo hevig dat er een soort tsunami ontstaat van het materiaal waar de ster van gemaakt is. Dat is een van de ontdekkingen die is gedaan met de Europese ruimtetelescoop Gaia.
1 jaar geleden
GARCHING (ANP) - Wetenschappers zijn er voor het eerst in geslaagd een afbeelding te maken van het superzware zwarte gat in het hart van onze eigen Melkweg. Dat heet Sagittarius A*. De zwaartekracht is er zo sterk dat zelfs licht er niet aan kan ontsnappen.
1 jaar geleden
PASADENA (ANP) - De planeet Mars is vorige week getroffen door een redelijk zware aardbeving. Die had een kracht van 5,0 en daarmee is het de zwaarste schok die ooit op een andere planeet is geregistreerd. Bevingen op Mars kunnen ook niet veel sterker worden dan dit, de magnitude komt in de buurt van het maximum.
1 jaar geleden
PARIJS (ANP/AFP) - De Europese ruimtevaartorganisatie ESA stopt voorlopig de samenwerking met Rusland en schort drie geplande missies naar de maan op. Vorige maand beëindigde ESA al een missie met Rusland die een onbemande verkenner naar de planeet Mars moest brengen. De Russische oorlog in Oekraïne leidt volgens de Europese organisatie tot "fundamenteel veranderde omstandigheden".
2 jaar geleden