Zeldzame Borselse toneelrollen zijn zelfs over de grens populair

De Visser betwijfelt dat er nog andere Zeeuwse gemeenten zijn die dit soort met ganzenveer geschreven voordrachten in het archief hebben. Rederijkers zijn taalkunstenaars die onder meer graag dichtten. Met behulp van de toneelrollen droegen ze hun teksten voor aan het publiek. Complete voorstellingen zijn erop neergeschreven in oud-Nederlands. D.A. Poldermans, begin vorige eeuw een bekende Zeeuw en veelgevraagd verteller van zelfgeschreven volksverhalen, heeft ‘Het Spel van de Stathouwer’ in moderner Nederlands hertaald, waadoor de teksten nu nog steeds leesbaar zijn.

Processies

Rederijkers verenigden zich in rederijkerskamers en kwamen meerdere keren per maand bij elkaar om gedichten, ballades en rijmwerken voor te dragen over afgesproken onderwerpen. Ook namen ze deel aan literaire wedstrijden en schreven toneelstukken, die ze opvoerden tijdens officiële optredens en feesten. “De Fiolieren is eind zestiende eeuw ontstaan”, vertelt De Visser, die al sinds 1979 in het gemeentearchief werkt. “Een precieze datum is niet bekend, maar de reglementen uit 1734, 1774 en 1792 verwijzen naar voorschriften die in 1596 zijn opgesteld. De Fiolieren heeft bestaan tot zeker 1818.” Rond 1925 zijn de historische stukken van De Fiolieren ontdekt op de zolder van het gemeentehuis van ’s-Gravenpolder. Ze zijn gevonden door meneer Poldermans, het hoofd van de openbare lagere school, en dezelfde persoon die de hertaling later maakte. Het archief bevat originele rollen van toneelstukken in achttien kokers. “De stukken gaan vaak over de liefde of het zijn kluchten.”
Rederijkerskamers waren oorspronkelijk waarschijnlijk kerkelijke gezelschappen, die katholieke geestelijken assisteerden bij processies en religieuze toneelvoorstellingen, zoals ‘vastenavondspelen’ en ‘ommegangen’. Het is echter ook goed mogelijk dat deze kamers ontstaan zijn door meer ‘wereldlijk ingestelde’ verenigingen die zich met toneel en literatuur bezighielden en feesten voor de schuttersgilden verzorgden. De rederijkerskamers waren tot halverwege de zestiende eeuw elitaire gezelschappen, waarvan handwerkslieden vrijwel uitgesloten waren. Er gold meestal een zware ballotage en lidmaatschap bracht hoge financiële verplichtingen met zich mee. Op de Bevelanden waren er rederijkerskamers bekend in Goes, ‘s-Gravenpolder, Kapelle, Kloetinge, Nisse, Wemeldinge, Wolphaartsdijk en in de in 1530 verdronken stad Reimerswaal. De bekendste is De Fiolieren.

Bezoeken

Wie de toneelrollen met eigen ogen wil bekijken, kan een afspraak maken om het archief in het gemeentehuis in Heinkenszand te bezoeken. Kijk hiervoor op www.borsele.nl/gemeentearchief of bel naar 0113-238383.