Zeeland wil herverdeling gemeentefonds tegen financiële problemen

De Zeeuwse gemeenten, verenigd in het Overleg Zeeuwse Overheden (OZO), hebben hun ‘zorgwekkende financiële situatie’ laten onderzoeken. Maandag is het eindrapport ‘Zeeland en het gemeentefonds’ gepresenteerd. 

De 13 lokale overheden bezuinigen fors op onder meer hun sociale taken, cultuur, infrastructuur en onderhoud van openbare ruimten. ‘Veel gemeenten zijn ook genoodzaakt de belastingdruk te verhogen om financieel overeind te blijven.’ 

Regeerakkoord

De oplossing voor het probleem is volgens het OZO het structureel aanvullen van de ‘enorme tekorten’ door het rijk, vastgelegd in het regeerakkoord van het nieuwe kabinet. Ook zetten de gemeenten in op aanpassing of tegemoetkoming voor Zeeland bij de invoering van de nieuwe verdeelmethodiek van het gemeentefonds per 1 januari 2023. De Zeeuwse gemeenten vinden dat er bij de verdeling rekening moet worden gehouden met de bijzondere geografische en demografische kenmerken van Zeeland. Zo is de provincie relatief dunbevolkt en wonen er verhoudingsgewijs weinig jongeren en veel ouderen.

Scheefgroei

Naast de geografische en demografische kenmerken spreken de gemeenten van een toenemende scheefgroei tussen inkomsten en uitgaven voor haar sociale taken. Voor bijvoorbeeld de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), jeugdzorg en de Participatiewet krijgen de gemeenten een vergoeding vanuit het rijk. Die is volgens de Zeeuwse gemeenten bij lange na niet toereikend. ‘In 2017 was er een tekort van 16,8 miljoen euro en in 2019 is dit tekort opgelopen tot 56 miljoen euro. In de voorgestelde herverdeling wordt geen rekening gehouden met de oplopende tekorten.’ 

Bij een analyse van de oorzaken van de tekorten zijn de belangrijkste bevindingen dat de kleinschaligheid en eilandenstructuur van Zeeland tot hogere kosten leiden, aldus het OZO. ‘Door de herverdeling gaan de meeste Zeeuwse gemeenten er verder op achteruit in het sociaal domein.’

Centrumfunctie

De partijen vragen aparte aandacht voor de achteruitgang van de gemeenten met een centrumfunctie. Zo’n gemeente heeft voorzieningen waarvan omliggende gemeenten ook gebruik maken. ‘Uitschieter is de gemeente Vlissingen. Het is opmerkelijk dat een artikel-12-gemeente die al jaren onder financieel toezicht staat van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt geconfronteerd met een fors negatief herverdeeleffect. Het perspectief voor Vlissingen om snel weer financieel op eigen benen te staan, raakt zo verder weg.’

Veiligheid

Ook op het gebied van openbare orde en veiligheid gaan bijna alle Zeeuwse gemeenten er met de nieuwe herverdeling van het gemeentefonds volgens het OZO op achteruit. ‘Ook dat is opmerkelijk, want Zeeland is de tweede risicoregio van Nederland, door de aanwezigheid van de kerncentrale en druk bevaren Westerschelde. Daarmee houdt het verdeelmodel geen rekening.’