'We moeten trots zijn op onze rebellenclub'

Sociëteit De Vergenoeging is nu een gezelligheidsvereniging. De 250 leden - het maximum, er is momenteel een wachtlijst - komen regelmatig bij elkaar in het monumentale pand aan de Gortstraat, eigendom van stichting Hendrick de Keyser, voor lezingen over allerlei onderwerpen en bijzondere bijeenkomsten. Ook staat er nog een biljart dat regelmatig wordt gebruikt. De Middelburgers die op 5 maart 1795 de Volkssociëteit in het leven riepen, hadden andere doelstellingen.

Politiek

Het was aanvankelijk een politieke beweging van patriotten. “Ze kwamen drie keer per week bijeen om te praten over de politieke situatie in het land”, zegt Ruud Paesie, maritiem historicus, lid van de sociëteit en mede-auteur van het boek ‘De vergenoeging, een sociëteit in het hart van Middelburg’. “Diegenen die in 1795 in het koffijhuis de Volkssociëteit stichtten waren mannen die in de roerige, revolutionaire jaren nieuwe kansen zagen”, is in de inleiding van het boek te lezen. “De leden wilden het democratiseringsproces, dat met de Franse revolutie was begonnen, doorzetten. Ze vonden dat het teveel bleef hangen in een oligarchie.”

Wens

Paesie is één van de leden die heeft meegeschreven aan het jubileumboek. De historicus heeft het hoofdstuk over de stichting van de sociëteit beschreven. Voorzitter Ronald Guldenmund heeft ook een hoofdstuk voor zijn rekening genomen. “Ik wilde het boek maken met zoveel mogelijk mensen die lid zijn. Voor een paar dingen hebben we mensen van buiten gevraagd”, zegt de voorzitter.

Wens

Het plan voor een jubileumboek ontstond al bij de viering van het 220-jarig bestaan. Het was een hartstochtelijke wens van Guldenmund. Het is niet het eerste boek dat over de sociëteit is gemaakt. In het kader van het 200-jarig bestaan heeft Rinus Sanderse een boek geschreven. Makkelijk was dat niet, want het archief is door een grote brand in 1930 verloren gegaan. ‘Bovendien waren in de vorige eeuw de onderzoeksmogelijkheden in archieven veel beperkter dan op dit moment en altijd zeer tijdrovend’. Het ontstaan en de oudste geschiedenis zijn daar slechts in enkele bladzijden beschreven.“ Als kunsthistoricus wilde ik die geschiedenis en de rol van de sociëteit in de stad een keer goed beschrijven. Ik vind namelijk dat we trots moeten zijn op onze rebellenclub, want dat zijn we eigenlijk.”

Hoofdstukken

De geschiedenis van de sociëteit is in tien hoofdstukken beschreven. Zij vormen de ruggengraat van het fraai geïllustreerde boek. Tussen de hoofdstukken staan verhalen van journalist Jacques Cats over bijzondere en opmerkelijke gebeurtenissen in het verleden. Ook zijn tien leden van het eerste uur, die in 1795 stonden ingeschreven, geportretteerd. Die portretten laten zien dat het geen eliteclub is, zoals sommige mensen wel eens denken. Er komen onder anderen een arts, een koopman en een predikant voorbij. “Met die portretten gaan we terug naar onze roots en laten we zien wie we zijn. We zijn een echte volkssociëteit, geen herensociëteit”, aldus Guldenmund.

Ledenaantal

Het politieke karakter van de sociëteit verdween in de loop van de 19e eeuw naar de achtergrond. De naam werd veranderd in De Vergenoeging en het werd meer en meer een gezelligheidsclub. Het ledenaantal kende in de loop der jaren ups en downs, maar het voortbestaan is in het 225-jarig bestaan nooit in gevaar geweest. “In de jaren ‘60 van de vorige eeuw is het wel een tijdje slecht gegaan. Het was geen tijd waarin er behoefte was aan zoiets als een sociëteit. De mensen rookten in die periode ook wat andere dingen dan de bolknaks, die ze hier opstaken”, lacht de voorzitter. Op het dieptepunt had De Vergenoeging zo’n zestig leden. De kentering kwam toen de biljarttafels uit de cafés verdwenen. Een aantal verhuisde naar de sociëteit. Volgens Guldenmund is destijds een achteraf wijselijk besluit genomen om het toenmalige onderkomen op de Markt te verkopen en het huidige pand te gaan huren van Hendrick de Keyser in de Gortstraat. “Het was destijds een move die niet veel sociëteiten wilden maken. Huren was not done, maar achteraf is dat een zegen gebleken.” In 2020 bloeit de sociëteit als nooit tevoren. Er zijn 250 leden, het maximum. “We hebben een wachtlijst”, zegt Guldenmund. De jubileumactiviteiten die op de rol staan zijn bij alle leden in trek. Het symposium in de Oostkerk van vrijdag is uitverkocht en ook voor andere evenementen staan ze in de rij. “We zijn een bloeiende vereniging.”

Te koop

Het boek ‘De vergenoeging, een sociëteit in het hart van Middelburg’ is vanaf dit weekend te koop in alle boekhandels. Meer weten over de sociëteit? Kijk op www.societeitdevergenoeging.nl.