Vroege feministen vertaald in Pen, bed en habijt

DOOR MARIELJA TEN BRUGGENCATE

Al lezend over feminisme kwam Joyce Pijnenburg (41) een reeks vroege feministen op het spoor. De drie vrouwelijke denkers, uit drie verschillende eeuwen, hebben een overeenkomstige boodschap. Ze zetten hun tijdgenoten aan het denken en hun werken zijn nu nog steeds maatschappelijk relevant. Met de eerste Nederlandse vertaling hoopt Pijnenburg een breed publiek aan te spreken. “Er wordt weinig gezegd en geschreven over de vrouwelijk filosofen uit vroeger tijden. Ze worden zelden of nooit aangehaald, waardoor iedereen meer vertrouwd is met de mannelijke denkers. De feministische beweging is onderbelicht en ik hoop daar met dit boek verandering in te brengen.”

Eerste broodschrijfster
Christine de Pizan was de eerste broodschrijfster in de veertiende eeuw. Met haar openbare brieven was zij de aanstichtster van de eerste westerse feministische beweging. Ze analyseerde en beschreef het systemische westerse seksisme, en haar werk viel bij de koningin van Frankrijk in goede aarde. “Pizan gaf vuur en inhoud aan het feminisme. Ze gaf kritiek op de toen zeer populaire Roman van de Roos. In haar eerste openbare brief neemt ze passages uit de Roman onder de loep en haalt kernpunten aan die nu nog spelen.” Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen zit hem niet alleen in de rechten die mannen en vrouwen hebben. Het zit vooral in het denken en in de omgang. Zo attendeerde Tullia d’Aragona in een uitgeschreven dialoog een vriend erop dat hij haar vragen niet echt beantwoordde. Hij reageerde ontwijkend door zichzelf als wijze, geleerde man neer te zetten en te verwijzen naar de gangbare denkers die hij had gelezen. D’Aragona was een dichter en sekswerker die haar mannelijke gesprekspartners uitdaagde om de grondvesten van de filosofie te betwijfelen. “D’Aragona liet haar lezers alvast zien wat ‘mansplaining’ is: dat een man denkt vrouwen van alles te moeten uitleggen. De rangorde man boven vrouw, als ziel boven lichaam, speelde toen een duidelijke rol en dat is nog steeds zo, zij het subtieler dan toen.”

Spotdichten
In de zeventiende eeuw schreef Sor Juana Inés de la Cruz vanuit het klooster vele teksten, waaronder spotdichten. Ze leverde een betoog voor de mondigheid van vrouwen. In Mexico is ‘Sor Juana’ een heldin van het feminisme. “Het is belangrijk dat we onze geschiedenis kennen, zodat we ervan kunnen leren. Toen ik onderzoek deed naar deze vrouwen groeide mijn liefde voor hun teksten. Ze inspireren me om kritisch te blijven.”  Tijdens het vertalen heeft Pijnenburg getracht de vlotte leesbaarheid van de originele teksten te behouden, wat zeer goed gelukt is. Bij iedere tekst is een inleiding toegevoegd, zodat de lezer de context kent en begrijpt waar het inhoudelijk over gaat. “Feminisme is niet nieuw, want de problematiek rond seksisme is ook niet nieuw. Ik hoop dat zowel feministen als niet-feministen nieuwsgierig worden naar de geschiedenis en kennis willen nemen van de kritische stemmen.”

Het boek ‘Pen, bed en habijt’ is voor €19,95 te koop bij de lokale boekhandel en via de uitgeverij www.isvw.nl.