Unieke verrekijker uit kasteel Haamstede terug in Zeeland

In 2018 dook bij een oud-medewerker van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een bijzondere vondst op: een verrekijker die in 1964 of 1965 was gevonden bij opgravingen van kasteel Haamstede op Schouwen-Duiveland. Het betreft een samengesteld instrument of optisch compendium: het omvat namelijk niet alleen een verrekijker maar ook een kompas. De kijker kon tot een lengte van circa 45 centimeter worden uitgetrokken en bood een vergroting van circa 3,5. Oorspronkelijk had de kijker twee lenzen. Eén van de lenzen is verloren gegaan. Een klein merkteken op de zonnewijzer - een open kroon - wijst mogelijk op een productie ervan in Neurenberg. In uitvoering behoorde de kijker uit Haamstede zeker tot het betere segment; als kijker was ze voor wetenschappelijk onderzoek echter niet geschikt. Het was eerder een gadget voor de meer gefortuneerde leek.  

Lastig
Het is lastig om de kijker te dateren en een plek te geven in relatie tot de Zeeuwse uitvinding van de telescoop in 1608. Er zijn geen mogelijkheden om de kijker nauwkeuriger te dateren dan 1650-1750. Het onderzoek van het optische compendium was een samenwerking van Museum Boerhave, Faculteit Toegepaste Natuurwetenschappen van de TU Delft, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort, Interfacultair Reactor Instituut TU Delft, Delft, en Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, Amsterdam.

Zeeuwse AmateurArcheologen Dag
De overhandiging van de kijker aan de cultuurgedeputeerde vond plaats tijdens de live-uitzending van de Zeeuwse AmateurArcheologen Dag (ZAAD), die dit jaar voor het eerst geheel digitaal was. Meer dan 200 belangstellenden volgden de contactdag voor amateurarcheologen, die jaarlijks door Erfgoed Zeeland wordt georganiseerd en mede mogelijk wordt gemaakt door de Provincie Zeeland. Deze 21e ZAAD vond vanwege COVID-19 digitaal plaats, in een samenwerking tussen Erfgoed Zeeland en de Provincie, die hiervoor haar Abdijstudio in Middelburg en de livestream beschikbaar stelde.

Lezingen
Nade live-uitzending zijn vijf lezingen beschikbaar gesteld. Deze lezingen zijn vooraf opgenomen, en kunnen vanaf nu bekeken worden op de website van Erfgoed Zeeland. De vijf lezingen hebben uiteenlopende onderwerpen zoals de oude handelsnederzetting Villa Walichrum, de zoektocht naar Zeeuws zout, Slot Oostende, Kasteel Haamstede en de unieke verrekijker die gevonden werd tijdens opgravingen op het kasteelterrein. Kijkers kunnen via het vragenformulier op deze webpagina hun vragen inzenden voor de sprekers. De meeste lezingen worden voor langere tijd beschikbaar gesteld. De opname van de live-uitzending van de 21e Zeeuwse AmateurArcheologen Dag is vanaf maandag 22 maart (na 14.00 uur) terug te zien op de website van Erfgoed Zeeland.