
Luctor et Detector: zwaar geschut in Zeeland
In de reeks ‘Ieder stukje metaal zijn eigen verhaal’, door Johan Elzinga van Luctor et Detector: ‘Zwaar geschut in Zeeland.Nooit zal de Tweede Wereldoorlog worden vergeten. Hoe kan dat ook als in ons landschap nog vele herinneringen te vinden zijn, zoals de bunkers die gebruikt zijn toentertijd. Een zwarte oorlogsperiode was het, maar zo heeft Nederland er meerdere van gekend. Wij zelf waren als zeevarend volk een geduchte tegenstander in vervlogen tijden. Maar nu wil ik het even hebben over de tachtigjarige oorlog die woedde van 1568 tot 1648 waarbij de Nederlanden streed tegen Prins Philips II van Spanje.
Ik ga u vertellen over twee kanonskogels die zijn gevonden in een dijk door een Walcherse zoeker die mij vroeg de kogels te ontdoen van roest en aanslag, en te conserveren. In dit geval hebben we het over twee kanonskogels van een ‘half Kartouw’. Een Kartouw is een 16e - 17e eeuws gietijzeren of bronzen kanon dat werd ingezet als vesting-, belegerings-, veld- en scheepsgeschut. Een heel kartouw vuurde 48 ponds kanonskogels af, en een half kartouw 24 ponds kogels en werden veelvuldig gebruikt in de tachtigjarige oorlog tegen Spanje.
Deze twee kanonskogels waren afkomstig uit een afgegraven dijk op Walcheren en lagen tegen elkaar aan. Dit doet vermoeden dat ze nooit zijn afgevuurd, maar opgestapeld hebben gelegen naast een Kartouw, en dus bedoeld om ons Zeeuwse land te beschermen tegen gevaren vanaf zee. Bovendien waren ze niet beschadigd zoals je mag verwachten bij kanonskogels die met hoge snelheid ergens tegenaan knallen. Zichtbaar was dat de zoute omstandigheden waarin ze eeuwen hadden gelegen hun sporen hadden achtergelaten. Een dikke laag roest) had zich gevormd.
Anderhalf jaar
Het reinigingsproject zou anderhalf jaar duren omdat de kogels eerst enkele maanden in ontzoutingsvloeistoffen hebben gelegen om alle zouten en zuren af te drijven. Nadat deze neutraal waren gemaakt, konden de beide kogels één voor één het electrolyseproces ingaan. Bij electrolyse ligt een voorwerp in een bad vloeistof waar een elektrische stroom doorheen wordt gevoerd. Het zorgt ervoor dat aangekoekte materialen en roesten loslaten, maar dan moet dit wel gecontroleerd wordt uitgevoerd. Voor deze opdracht heb ik een kleine constructie moeten maken om gelijkmatig 360° rond te kunnen reinigen. Tussentijds vaak een controlemoment en zacht afborstelen. Een langzaam proces van voorzichtigheid en herhalen.
Uiteindelijk kwamen de oorspronkelijke gietijzeren ballen tevoorschijn. Hoe verrassend dat één van de kanonskogels gestempeld bleek te zijn met een makersstempel van de gieterij. Als laatste kregen de twee zwaargewichten in het proces twee opeenvolgende beschermlagen zuurvrije was aangebracht. Die zorgen ervoor dat de kogels niet meer aangetast kunnen worden door zuren en vocht, maar ook voor de komende tientallen jaren beschermd zijn. Het is mooi om voorwerpen in mijn handen te mogen vasthouden die vervaardigd zijn in de 16e eeuw en waar de toenmalige soldaten mee rondsjouwden. Heel even sta ik in gedachten naast dat werkende kanon dat wordt klaargemaakt voor de strijd. In de verte zie ik het galjoen al op me af komen varen.
Meer uit Middelburg
MIDDELBURG - Zaterdag (20 september) kunnen inwoners tussen 10.00 en 16.00 uur tijdens de snuffelmarkt op de Markt in Middelburg hun mening geven over kernenergie.
29 minuten geledenMIDDELBURG - De provincie Zeeland verstrekt 3,2 miljoen euro subsidie aan vijftien rijksmonumenten, verspreid over de hele provincie. 'Met deze bijdrage kunnen de monumenten worden gerestaureerd, waardoor waardevol Zeeuws erfgoed behouden blijft, verder ontwikkeld wordt en beter toegankelijk wordt gemaakt voor het publiek', schrijft Zeeland in een persbericht.
2 uur geledenMIDDELBURG - Diverse hulpdiensten zijn woensdagavond laat ingezet voor een reanimatie in Middelburg. Een traumahelikopter landde langs de Torenweg.
3 uur geledenMIDDELBURG - De politie zoekt getuigen en omwonenden die meer informatie hebben over het steekincident aan de Vlasmarkt in Middelburg. Hierbij raakte woensdagmorgen rond 3.00 uur een jongeman gewond. 'Hij is meerdere keren gestoken', laat de politie weten. 'De dader is nog niet gevonden.'
18 uur geledenDOMBURG - De 33e editie van Jazz by the Sea vindt plaats van donderdag 18 tot en met zondag 21 september. Bezoekers genieten onder meer van ruim vijftig gratis toegankelijke optredens in het hart van Domburg. 'Met de samenwerking met filmfestival Film by the Sea hebben we een bijzondere vernieuwing', laat de organisatie weten.
21 uur geledenMIDDELBURG - In Middelburg is woensdagochtend een fietsster in botsing gekomen met een lijnbus. De fietsster liep daarbij verwondingen op en moest naar het ziekenhuis worden gebracht.
23 uur geledenMIDDELBURG - In de binnenstad van Middelburg, op de Vlasmarkt, is woensdag rond 3.00 uur iemand gewond geraakt bij een steekpartij. De dader is nog voortvluchtig.
1 dag geleden