Leerlingen Stelleplankier in Colijnsplaat helpen erfgoed van suikerbiet te behouden

Voor ‘Een Suikerbietensage’ maken de leerlingen kunst van het wortelgewas en dat wordt vanaf donderdag 30 november geëxposeerd in het naastgelegen zorgcentrum Cleijenborch. Hier gaan de kinderen samen met Van Gilst ook bewoners interviewen over hun herinneringen aan de suikerbietenhandel. “Vroeger was het hele dorp bij de bietenteelt betrokken”, weet Van Gilst. Opgroeiend in een boerenfamilie - ze zat op de inmiddels opgeheven basisschool Open Hof in Colijnsplaat - kreeg ze veel nostalgische verhalen mee over de teelt. Het inspireerde haar om voor haar studie Documentaire Fotografie aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag dit Zeeuwse Erfgoed in beeld te brengen. Bij het zoeken naar haar specialiteit als fotograaf, kwam Van Gilst erachter dat ze door de plek waar ze is opgegroeid graag het constant veranderende landschap ‘leest’. “Documentairefotografie gaat over een verhaal vertellen. Met dit project wil ik de kennis van de suikerbietenteelt en de cultuur ervan vastleggen, zodat het niet verloren gaat.”

Al anderhalve eeuw worden er suikerbieten verbouwd in Zeeland en het erfgoed is nog springlevend op Noord-Beveland. Het eiland dankt er haar bijnaam ‘Peeland’ aan, verwijzend naar de bloeiende teelt van suikerbieten hier. Landbouwhaventjes, zoals bij Geersdijk, herinneren nog aan de tijd dat de bieten alleen over het water konden worden verhandeld. Met paard en wagen werden de suikerbieten van het land naar het dichtstbijzijnde landbouwhaventje vervoerd. “De bietenboten waren een happening in het dorp”, kreeg Van Gilst mee. Met het aansluiten van Noord-Beveland op het provinciale wegennet via de Zandkreekdam (1960), Veerse Gatdam (1961) en Zeelandbrug (1965) werden de bietenhaventjes overbodig. 

“In Cleijenborch wonen mensen die vroeger nog met de hand bieten hebben geteeld”, aldus de fotografe, wier oma daar ook woont. Lieke (links op de foto met de twee meiden) uit groep zeven heeft hierover al wat geleerd, vertelt ze, terwijl ze suikerbieten schoonschrobt in een teil. “Mensen gebruiken een suikerbietentang om de bieten uit de grond te halen.”

Van Gilst laat de kinderen experimenteren met een oude fotografietechniek, anthotype. “We maken een fotoprint van het bietensap. De negatieven zetten we voor het raam, voor het uv-licht van de zon. Daardoor verbleken ze en krijg je tijdelijke foto’s, want na ongeveer twee weken zijn ze helemaal verbleekt.”

Met dit project komen Van Gilsts liefde voor fotografie en haar familiehistorie samen. “Door mijn opleiding heb ik de wereld via kunst leren ontdekken en ik hoop dat deze kinderen dat ook zo ervaren.” Naast leren over de geschiedenis gebruiken de leerlingen de biet als grondstof voor kunst. Als feestelijke afsluiting presenteren ze hun zelfgemaakte suikerbietenkunst in Cleijenborch, waar ook Van Gilsts oma woont. Het hele dorp wordt uitgenodigd voor een gesprek over het suikerbietenerfgoed, om oude en nieuwe verhalen met elkaar te verbinden. 

Na de expositie in Cleijenborch reist ‘Een Suikerbietensage’ door naar de bibliotheek in Middelburg, voor een tentoonstelling van 20 januari tot en met 6 april. Dit project is voortgevloeid uit een foto-opdracht die Van Gilst tijdens haar opleiding voor de bibliotheek maakte. “Zij hadden al oude foto’s van de suikerbietenteelt en daar komen nu nieuwe bij.” De foto’s van dit project neemt de bibliotheek op in de Beeldbank Zeeland.