Joke Smallegange presenteert ‘De Heerlijkheid Nisse en haar Heren’

In de 17e en 18e eeuw, toen het land nog geen centrale overheid kende, hadden Ambachtsheren en -vrouwen de rol en zeggenschap vergelijkbaar met die van de burgemeester nu. “Je kon een Ambachtsheerlijkheid, een stuk land, kopen en dan mocht je jezelf Ambachtsheer of -Vrouwe noemen”, legt Smallegange uit. “Je had dan het recht om bijvoorbeeld belasting te innen en tol te heffen, maar ook om recht te spreken.” Een Ambachtsheer had ook de functie van beschermheer. “Als er iets was, ging je naar de Ambachtsheer toe.” De titel ging over op volgende generaties.

Ambachtsheerlijkheid Nisse ontstond al eerder. “Nisse had van 1250 tot 1600 nauwe banden met het geslacht Van Borselen. Deze heren waren heel rijk en invloedrijk. Ze lieten in Nisse een jachtslot bouwen en kwamen hier ‘s winters jagen. De Poel was een nat gebied, met veel waterwild.” Welvarende mensen kochten meerdere heerlijkheden voor een hoger aanzien. “Per heerlijkheid kon je een klein torentje op de kerktoren zetten en dan was het van ‘hoeveel torentjes heb jij?’”

Begaan

Dat Nisse zo’n “grote kerk heeft voor zo’n klein dorpje” is ook aan de Van Borselens te danken, verklaart Smallegange. “Het kerkgebouw moest voldoen aan hun stand en daarom lieten ze er een sjiek, groot koor aanzetten. Dat is het deel van de kerk met de hoge ramen.” Na de Reformatie werd deze Spaansgezinde, katholieke familie verbannen naar Schotland en kwam het slot leeg te staan. “Het is daarna overgenomen door de familie Van der Nisse, waarvan één van de vrouwen later trouwde met een meneer Van Schoor(e). Zo werd de familienaam Verschoor van der Nisse. Sinds ongeveer 1609 heeft Nisse nog steeds een Ambachtsheer uit dit geslacht, nu bekend als Verschoor van Nisse. Dat is nu de heer De Groot uit Den Haag, die de titel van zijn moeder heeft geërfd na haar overlijden. Tegenwoordig is het slechts nog een titel, maar mevrouw Verschoor was behoorlijk begaan met Nisse en ondersteunde bijvoorbeeld de kerkgemeente.”

Met de vorming van een centraal bestuur voor Nederland, verloor het ambt van Ambachtsheer haar rechtsgeldigheid. Waar het jachtslot in Nisse ooit stond, ligt nu een boomgaard. De zoon van Ambachtsvrouwe Verschoor wilde de titel oorspronkelijk niet overnemen, vertelt Smallegange. “De historie is hem wel dierbaar, maar hij laat zich er niet op voorstaan.” Toen Smallegange oude informatie over het geslacht Verschoor, zoals het familiewapen, in handen kreeg, lichtte ze de zoon in. “Hij vond dat toch leuk en kwam kijken.” Smallegange besloot zich in historie te verdiepen en dat resulteerde in dit boekje. “Daaraan heeft meneer De Groot financieel bijgedragen.”

Expositie

De overhandiging vond plaats in de Mariakerk in Nisse, met een expositie rondom het thema. Die is iedere zaterdag, behalve 27 augustus, gratis toegankelijk van 13.30 tot 16.30 uur tot en met Open Monumentendag. Dat is op zondag 11 september en dan is de Mariakerk ook open. Het boekje ligt in de kerk te koop.