'Ik merkte dat het voor velen een opluchting was'

De dagbladjournalist maakte de reeks verhalen vorig jaar voor de PZC, in het kader van de viering en herdenking van 75 jaar bevrijding. “Ik wilde dat graag doen, want ik vind het mooi om deze verhalen te horen. Alle mensen die ik heb gesproken waren jong in de oorlog. Nu zijn het 80-plussers, maar ze konden zich alles nog glashelder herinneren”, vertelt Jan van Damme in de horecahoek van het Bevrijdingsmuseum Zeeland. “Het heeft bij de meesten tijd nodig gehad voordat ze er goed over konden vertellen, maar veel mensen wilden hun verhaal kwijt. Ik merkte dat het voor velen een opluchting was.”

Granaat

Er zitten bekende Zeeuwen met een oorlogsverleden bij, zoals verzetsvrouw Marie Blommaart uit Westzaan, maar sommigen vertelden hun verhaal voor het eerst tegen Van Damme, zoals Hans Germing uit Scharendijke. 

Hij maakte de bombardementen in Oostburg en omstreken mee, zag als kind gruwelijke beelden van dode en gewonde mensen. Zijn vader overleefde ternauwernood een ontploffing van een granaat. “Hij vertelde er niet over, zelfs niet aan zijn drie dochters”, schrijft Van Damme. “Of de oorlog hem soms parten heeft gespeeld? ‘Ik heb het wel eens aan een dokter gevraagd, als ik me niet optimaal voelde’”, zegt Germing in dat gesprek. “‘Nee hoor, zei de arts’.”

Niemand

Siem Huigh uit Schoondijke deelde zijn oorlogsherinneringen ook met niemand. “Het leed zit diep. Ik heb er nooit over kunnen en willen praten. Telkens als ik er iemand over bezig hoorde, werd ik kwaad. Hoe ouder je wordt, hoe erger die woede opspeelt”, zegt hij in zijn interview.

Vlucht

Zijn verhaal maakte diepe indruk op Van Damme. “‘Als ik het nu niet vertel, is het weg’, zei hij tegen mij. Hij wilde delen hoe slecht hij het gehad tijdens de oorlog, zodat mensen beseffen hoe erg oorlog is. Het zorgt bij hem nog altijd voor tranen.” Huigh woonde met zijn familie in een klein arbeidershuisje in Schoondijke. Toen ze naar het Rode Kruis-dorp Groede waren gevlucht, kwam zijn vader om het leven bij een beschieting door de Duitsers.

Triester

Het ene verhaal is triester dan het andere, maar stuk voor stuk grijpen ze je bij de keel, ook bij Van Damme. “Het is een bijzonder boek geworden voor mij. Deze mensen vertellen over een tijd waarin mijn ouders leefden. Zij leven beiden niet meer. Alleen mijn moeder zei vroeger wel eens iets over de oorlog, maar mijn vader nooit. Ik kreeg tijdens deze serie het gevoel dat ik ze niet heb gevraagd wat ik ze had moeten vragen. Deze mensen hebben meegemaakt wat mijn ouders meemaakten. Dat maakt het heel bijzonder.”

Indrukwekkend

Samen geven de verhalen een indrukwekkend beeld van de oorlog in Zeeland. Volgens Van Damme zouden scholieren het ook kunnen lezen, zodat ze weten wat zich hier tussen 1940 en 1945 heeft afgespeeld. “Ik ben blij dat het is verschenen. Hoe langer je ermee had gewacht, hoe groter de kans zou zijn dat het niet meer kon.”

‘Jong in de Zeeuwse oorlog’ van Jan van Damme is verschenen bij Het Paard van Troje en te koop in alle Zeeuwse boekwinkels. ISBN: 978-90-71937-86-8.