Brussel past exporttoets vaccins aan na Ierse en Britse woede

"Bij het afronden van deze maatregel zal de commissie waarborgen dat het grensprotocol voor Ierland en Noord-Ierland onaangetast blijft", laat Brussel weten. De commissie waarschuwt wel dat ze geen enkel middel uitsluit als het doorvoeren van vaccins naar bijvoorbeeld Noord-Ierland "wordt misbruikt om de exporttoets te omzeilen".

Morrelen aan de afspraak dat er nooit meer een harde grens komt tussen EU-land Ierland en Noord-Ierland, dat bij het Verenigd Koninkrijk hoort, ligt uiterst gevoelig. Die geldt als een pijler onder de vrede in Noord-Ierland. De grens was een van de belangrijkste hersenkrakers bij het afhandelen van de brexit.

Het grensprotocol laat ruimte om in bijzondere gevallen handel en verkeer eenzijdig te beperken, maar wie die bepaling daadwerkelijk gebruikt zet de afspraken op het spel. Toen de Britse regering vorig jaar aankondigde dat te willen doen, reageerde de Europese Unie woest en nam de commissie juridische stappen, tot Londen inbond.

De Ierse en Britse premier hebben commissievoorzitter Ursula von der Leyen gebeld om hun zorgen uit te spreken. Von der Leyen laat weten dat ze "vanavond met de Ierse premier heeft gesproken om een bevredigende manier overeen te komen om een goedkeuringsmechanisme voor coronavaccins in te voeren".

De commissie kwam met de exporttoets om sterker te staan in de wereldwijde vaccinrace die is uitgebroken. Vaccinfabrikanten met wie Brussel een contract heeft, mogen alleen nog vaccins naar buiten de EU uitvoeren als de leveringen aan de unie zelf niet in de knel komen. Als ze willen exporteren, moeten ze voortaan toestemming vragen.

De commissie is in een hoogopgelopen ruzie verwikkeld met de Brits-Zweedse vaccinmaker AstraZeneca, die plotseling de leveringen terugschroefde. Een sleutelkwestie in het conflict is of de farmaceut ondertussen wél vaccins kan leveren aan het Verenigd Koninkrijk.

De Britse angst dat Brussel vaccins zal opeisen die in de EU voor het Verenigd Koninkrijk worden gemaakt is niet nodig, suggereert Von der Leyen op Twitter. Ze had een "constructief" gesprek met premier Boris Johnson en "we waren het erover eens dat er geen beperkingen moeten zijn op de export van vaccins door bedrijven als zij aan hun contractuele verplichtingen voldoen".

In Ierland wordt positief gereageerd op het nieuwe besluit door zowel premier Micheál Martin als buitenlandminister Simon Coveney. Die laatstgenoemde vindt wel dat hieruit lessen getrokken moeten worden. "Het protocol is niet iets om lichtvaardig mee om te gaan", zegt hij op Twitter. "Het is een cruciaal, zwaarbevochten compromis dat voor velen vrede en handel beschermt."