Kenners: enquête heeft enorme impact, mits Kamer op één lijn zit
DEN HAAG (ANP) - Voor het eerst in zo'n acht jaar wacht politiek Den Haag weer op een uitkomst van een parlementaire enquête: het verslag van de commissie die de aardgaswinning in Groningen en de gevolgen daarvan voor de regio onderzocht, komt eind deze maand naar buiten. De elf enquêtes die daar sinds de jaren 80 aan vooraf gingen, brachten veel teweeg, zeggen deskundigen. Voorwaarde voor een succesvolle enquête, in principe het zwaarste onderzoeksmiddel van de Kamer, is wel dat de Kamerleden de rijen gesloten houden.
"Dan heb je een verenigde Tweede Kamer tegenover het kabinet", zegt oud-Kamerlid Bert Bakker (D66), die de parlementaire enquêtecommissie naar Srebrenica voorzat. "De impact kan gigantisch zijn: niemand kan ervan weglopen." Als een enquêtecommissie aanbevelingen doet waar de politiek van kan leren, "dan is een enquête superieur aan alle andere vormen van verantwoording", zegt ook oud-hoogleraar en PvdA'er Joop van den Berg. Waar bij de Groningen-commissie voor de buitenwereld geen onenigheden op te merken zijn, is dat bij de commissie die een enquête naar het coronabeleid voorbereidt wel anders.
Bij die commissie ontstond onrust over twee leden, die de ernst van het coronavirus volgens andere Kamerleden bagatelliseren. Hierover werd ook gelekt naar de pers. Die onrust vormt een groot risico, vindt zowel Van den Berg als Bakker. "Een verdeelde commissie kan geen enquête uitvoeren", volgens laatstgenoemde. Van den Berg: "Er is niets vervelender dan wanneer een commissie merkt dat het niet lukt. Jarenlang is dat eigenlijk altijd heel goed gegaan. Ondanks allerlei tegenstellingen, werken ze vaak goed samen."
Bijzondere bevoegdheden
Een parlementaire enquêtecommissie heeft bijzondere bevoegdheden. Zo kan ze documenten opeisen van organisaties en ministeries, en zijn mensen die ze oproepen te getuigen verplicht om onder ede gehoord te worden. "Openbare verhoren zijn belangrijk: het meest zichtbare deel van de enquête", zegt Bakker. Maar het hele onderzoek "is veel langduriger en veel dieper."
Al sinds februari 2021 is de commissie bezig met onderzoek naar het gasdossier. Ze hoorde zeventig getuigen onder ede tussen juni en oktober. Sindsdien werkt de commissie aan haar verslag. Volgens Bakker zullen de commissieleden alle opgeëiste documenten minutieus naast de gespreksverslagen leggen om de zaak te reconstrueren en tot conclusies te komen.
Nodige druk
Bakker ervoer als voorzitter van de enquêtecommissie Srebrenica ook de nodige druk. Zo'n enquête kan je maar één keer uitvoeren. "Je weet dat iedereen naar je kijkt", zegt Bakker. In die tijd (2003) was het onderwerp dat hij onderzocht, de uitzending van militairen naar de enclave, bovendien "veel urgenter dan nu".
Naast waarheidsvinding, is de enquête ook een goed instrument voor verwerking van een schandaal of ramp, zegt Van den Berg. "Het heeft een ritueel karakter. De neiging van de Tweede Kamer om vooral één schuldige aan te wijzen, leidt volgens de parlementair historicus vaak af. "Dat leidt natuurlijk tot allerlei krampverschijnselen", bijvoorbeeld doordat bewindspersonen zich uit angst om weggestuurd te worden alleen op mediatraining richten. Ook ambtenaren zouden erdoor beïnvloed worden.
Ingewikkeld
Een eenduidige conclusie is volgens Van den Berg ook niet altijd te trekken. "Je vindt allemaal stenen tijdens zo'n onderzoek. En welke de onderste is, is meestal moeilijk te bepalen", zegt hij. "De waarheid die boven tafel komt, is meestal een stuk ingewikkelder dan je misschien hoopte."
Overigens is het Groninger gasdossier een complex onderwerp, ook voor een enquêtecommissie. Van den Berg: "Nu moet de commissie over tal van elementen een oordeel vormen én antwoord geven op de vraag: hoe moet het met Groningen. Wat mogen Groningers nog van Den Haag verwachten, is de vraag." Volgens Bakker leent het Groningse gasdossier zich wel voor een enquête, omdat de kwestie "altijd wordt genoemd in het lijstje redenen voor het wantrouwen jegens de overheid".
Meer uit Binnenland
BEERTA (ANP) - De ontvoerde kinderen Jeffrey en Emma worden woensdagavond herdacht tijdens een herdenkingstocht in Beerta, meldt een woordvoerder van Namens de Familie. De tocht is volgens haar geïnitieerd door de familie, die ondersteuning krijgt van de gemeenten Oldambt en Eemsdelta.
15 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - Behalve een vliegbasis voor F-35 gevechtsvliegtuigen op Lelystad Airport krijgt Flevoland ook een nieuwe kazerne bij Zeewolde. Dat staat in de uitbreidingsplannen van Defensie. Verder komt er nieuwe munitieopslag in Staphorst en in het Friese Kollumerwaard. En de activiteiten op vliegbasis Deelen bij Arnhem worden flink opgeschroefd.
15 uur geleden
GRONINGEN (ANP) - De Groningse studentenvereniging Vindicat heeft de banden verbroken met het dispuut TYR nadat een ouderejaars met een "gloeiend voorwerp" brandwonden had veroorzaakt bij tien eerstejaarsleden. Eén slachtoffer had brandwonden in het gezicht.
16 uur geleden
MAASTRICHT (ANP) - Leden van boerenactiegroep Farmers Defence Force (FDF) zijn vrijdag met tractors naar het Limburgse provinciehuis in Maastricht gekomen. Zij zijn daar om te protesteren tegen plannen van de provincie om de stikstofuitstoot terug te dringen.
17 uur geleden
ROTTERDAM (ANP) - De rechtbank Rotterdam wil dat er in de mondkapjeszaak rond Sywert van Lienden meer onderzoek wordt gedaan naar wat er is gebeurd met vertrouwelijke documenten die op in beslag genomen computers stonden. Voor correspondentie met (toenmalige) advocaten geldt dat alleen een zogeheten geheimhoudersofficier deze mag inzien. De rechtbank heeft vrijdag besloten dat het Openbaar Ministerie een nadere toelichting daarop moet geven en "hoe in concreto is omgegaan met verschoningsgerechtigd materiaal".
17 uur geleden
BEERTA (ANP) - De politie onderzoekt of een interview mogelijk de aanleiding was voor de mishandeling van een 46-jarige man in Beerta. De man is donderdagavond aangevallen door een groep mensen in de Groningse plaats, bevestigt de politie na berichtgeving door diverse media. Hij liep daarbij lichte verwondingen op en heeft aangifte gedaan.
19 uur geleden
GRONINGEN (ANP) - De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) gaat met Vindicat in gesprek over een incident bij de studentenvereniging, zegt een woordvoerder vrijdag. Tien eerstejaarsleden van de vereniging zouden eerstegraads brandwonden hebben opgelopen tijdens een dispuutsweekend. Ze zouden zijn gebrandmerkt door de groep TYR, die verbonden is aan Vindicat, meldde Dagblad van het Noorden donderdag.
19 uur geleden