Free Press Unlimited: juridische druk op journalistiek onderschat
AMSTERDAM (ANP) - De impact van juridische druk op de Nederlandse journalistiek wordt onderschat en Nederlandse media hebben zelfcensuur toegepast als reactie op deze druk. Dat concludeert de organisatie Free Press Unlimited uit een eigen onderzoek, gebaseerd op gesprekken met onder meer vijftig journalisten, hoofd- en eindredacteuren, media-advocaten en juristen. Ook zijn gerechtelijke uitspraken, publieke documentatie en andere secundaire bronnen gebruikt.
De onderzoekers vonden achttien voorbeelden van zelfcensuur als gevolg van juridische druk. Media stopten met verder onderzoek naar een bepaald onderwerp om het risico op procedures. Of ze lieten preventief namen weg, ook als ze genoeg bewijsmateriaal hadden.
"In die gevallen komen belangrijke voorwaarden voor journalistiek en nieuwsgaring onder druk te staan, zoals financiële middelen en medewerking van bronnen en deskundigen. In enkele gevallen viel juridische druk samen met (angst voor) fysieke of online-intimidatie, en werd zelfcensuur (ook) om die reden toegepast", schrijven de onderzoekers.
Aantijgingen
NRC-journalist Joep Dohmen kreeg volgens de onderzoekers bijvoorbeeld te maken met een "meldpunt en aantijgingen van (oud)-politici" nadat hij had geschreven over vermeende integriteitsschandalen in Limburg. Journalisten van EenVandaag werden gedagvaard door een fabrikant van injectienaalden en hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor schade geschat op 4,5 miljoen euro.
De onderzoekers waarschuwen voor een zogeheten chilling effect op persvrijheid: zelfcensuur door druk, waardoor de toegang van burgers tot informatie beperkt wordt. Journalisten zijn dan minder goed in staat om hun controlerende taak uit te voeren, stellen ze.
Intimideren
De zwaarste en zorgwekkendste vorm van juridische druk zijn zogeheten SLAPPs: Strategic Lawsuits Against Public Participation, schrijven de onderzoekers. "Deze rechtszaken worden ingesteld door rijke en machtige actoren tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties, met als voornaamste doel hen te intimideren." Volgens Free Press Unlimited tekenen de Europese Raad en het Europese parlement deze week een richtlijn om journalisten hiertegen te beschermen. Ook de Nederlandse overheid moet hiermee aan de slag, aldus de onderzoekers.
De studie van Free Press Unlimited is in lijn met onderzoek uit 2023 van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), waaruit bleek dat bijna 50 procent van de deelnemende journalisten en meer dan 90 procent van de Nederlandse hoofdredacties weleens te maken had met dreiging met juridische stappen naar aanleiding van een publicatie.
Meer uit Binnenland
DEN BOSCH (ANP) - De teller van 3FM Serious Request staat na een dag actievoeren op 4.306.428 euro. Dat is vrijdagavond bekendgemaakt op NPO 3FM. Niet eerder werd er op de eerste dag van de actie zoveel geld opgehaald.
58 minuten geleden
DEN HAAG (ANP) - Het COA heeft van het ministerie van Asiel en Migratie (A&M) de opdracht gekregen om nareizigers naar een hotel te brengen in de gemeente waar ze uiteindelijk ook een huis moeten krijgen. Demissionair minister Mona Keijzer heeft gemeenten dat via een brief laten weten, het ANP zag die brief in. Het doel is dat er zo plek vrijkomt in asielzoekerscentra en mensen eerder kunnen beginnen met het opbouwen van een leven in de gemeente waar ze uiteindelijk een huis moeten krijgen.
1 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - Werkgevers die verzuimen de regels tegen schijnzelfstandigheid na te komen, krijgen ook in 2026 nog geen boete. Wel wil het kabinet dat volgend jaar boetes worden opgelegd aan werkgevers en werkenden die opzettelijk de zzp-wetgeving overtreden.
2 uur geleden
AMERSFOORT (ANP) - Qbuzz verwijst vrijdag naar een eerder statement waarin staat dat het vervoersbedrijf niet de opdrachtgever en uitvoerder is van de pendeldienst tussen het azc van Ter Apel en station Emmen. Dat terwijl demissionair asielminister Mona Keijzer (BBB) vrijdagochtend zei dat Qbuzz de beveiliging moet regelen voor de pendelbus.
2 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - Koning Willem-Alexander geeft zijn kersttoespraak dit jaar vanuit de vestibule van Paleis Huis ten Bosch. Dat meldt de Rijksvoorlichtingsdienst vrijdag. In 2019 en 2021 kwam de kersttoespraak ook vanuit de centrale entreehal van het Haagse woonpaleis.
3 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - Het aantal incidenten in en rond stadions van betaaldvoetbalclubs is voor het derde seizoen op rij gedaald. Dat schrijft demissionair veiligheidsminister Foort van Oosten in een brief aan de Tweede Kamer. Hoewel dit de VVD'er "voorzichtig positief" stemt, blijft het afsteken van vuurwerk een "hardnekkig probleem".
4 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - Het demissionaire kabinet heeft de wettekst over het strafbaar stellen van het verheerlijken van terrorisme aangepast na 15.000 reacties die binnenkwamen op het voorstel. Zo is het woord "verheerlijken" aangepast en staat er in de tekst nu dat het om "verregaand loven of prijzen" van een terroristische daad gaat.
4 uur geleden