Free Press Unlimited: juridische druk op journalistiek onderschat
AMSTERDAM (ANP) - De impact van juridische druk op de Nederlandse journalistiek wordt onderschat en Nederlandse media hebben zelfcensuur toegepast als reactie op deze druk. Dat concludeert de organisatie Free Press Unlimited uit een eigen onderzoek, gebaseerd op gesprekken met onder meer vijftig journalisten, hoofd- en eindredacteuren, media-advocaten en juristen. Ook zijn gerechtelijke uitspraken, publieke documentatie en andere secundaire bronnen gebruikt.
De onderzoekers vonden achttien voorbeelden van zelfcensuur als gevolg van juridische druk. Media stopten met verder onderzoek naar een bepaald onderwerp om het risico op procedures. Of ze lieten preventief namen weg, ook als ze genoeg bewijsmateriaal hadden.
"In die gevallen komen belangrijke voorwaarden voor journalistiek en nieuwsgaring onder druk te staan, zoals financiële middelen en medewerking van bronnen en deskundigen. In enkele gevallen viel juridische druk samen met (angst voor) fysieke of online-intimidatie, en werd zelfcensuur (ook) om die reden toegepast", schrijven de onderzoekers.
Aantijgingen
NRC-journalist Joep Dohmen kreeg volgens de onderzoekers bijvoorbeeld te maken met een "meldpunt en aantijgingen van (oud)-politici" nadat hij had geschreven over vermeende integriteitsschandalen in Limburg. Journalisten van EenVandaag werden gedagvaard door een fabrikant van injectienaalden en hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor schade geschat op 4,5 miljoen euro.
De onderzoekers waarschuwen voor een zogeheten chilling effect op persvrijheid: zelfcensuur door druk, waardoor de toegang van burgers tot informatie beperkt wordt. Journalisten zijn dan minder goed in staat om hun controlerende taak uit te voeren, stellen ze.
Intimideren
De zwaarste en zorgwekkendste vorm van juridische druk zijn zogeheten SLAPPs: Strategic Lawsuits Against Public Participation, schrijven de onderzoekers. "Deze rechtszaken worden ingesteld door rijke en machtige actoren tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties, met als voornaamste doel hen te intimideren." Volgens Free Press Unlimited tekenen de Europese Raad en het Europese parlement deze week een richtlijn om journalisten hiertegen te beschermen. Ook de Nederlandse overheid moet hiermee aan de slag, aldus de onderzoekers.
De studie van Free Press Unlimited is in lijn met onderzoek uit 2023 van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), waaruit bleek dat bijna 50 procent van de deelnemende journalisten en meer dan 90 procent van de Nederlandse hoofdredacties weleens te maken had met dreiging met juridische stappen naar aanleiding van een publicatie.
Meer uit Binnenland
DEN HAAG (ANP) - Tegenover de Russische ambassade in Den Haag is een plaquette geplaatst voor de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, die vorig jaar overleed. De Haagse wethouder Robert Barker heeft die zaterdag onthuld, samen met de weduwe van de dissident. Het plaatje is op een bank geschroefd. In het Nederlands, Engels en Russisch staat erop: "Aleksej Navalny (1976-2024), gestorven voor vrijheid".
12 uur geleden
AMSTERDAM (ANP) - Kick Out Zwarte Piet (KOZP) wil op 15 november demonstreren tegen te zwart geschminkte pieten bij de sinterklaasintochten in het Zeeuwse Yerseke en op Texel. De organisatie, die dit jaar voor het laatst actief is, zegt dat daar nog steeds zwarte pieten aanwezig zijn en pleit voor een racismevrije sinterklaasintocht.
14 uur geleden
LEEUWARDEN (ANP) - Door een grote brand bij een autorecyclingbedrijf in Leeuwarden zijn zaterdagochtend meerdere voertuigen beschadigd. Volgens de veiligheidsregio hebben ongeveer twintig auto's in brand gestaan. Inmiddels zijn alle auto's geblust.
14 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - Joost Prinsen wordt zaterdag in meerdere rouwadvertenties en in diverse kranten herdacht door bekenden en oud-collega's. De acteur en presentator overleed maandag op 83-jarige leeftijd.
16 uur geleden
HELMOND (ANP) - Bij een steekpartij in een woning aan de Peelhof in het Noord-Brabantse Helmond zijn in de nacht van vrijdag op zaterdag twee personen gewond geraakt. Het gaat om een man en een vrouw, meldt de politie. Het incident vond rond 02.30 uur plaats.
21 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - In een groot deel van het land, behalve in het westen, komt in de nacht van vrijdag op zaterdag en zaterdagochtend plaatselijk dichte mist voor. Het KNMI heeft daarom voor alle provincies, behalve Limburg, Zeeland en Zuid- en Noord-Holland, code geel afgekondigd. De waarschuwing geldt tot 11.00 uur.
1 dag geleden
TERNEUZEN (ANP) - In de haven van het Zeeuwse Terneuzen is vrijdagavond brand uitgebroken op een schip. De brandweer heeft opgeschaald en is met drie blusvoertuigen en een hoogwerker aanwezig. Ook zetten brandweerlieden een speciaal blussysteem in dat werkt met ultrahoge druk om het vuur onder controle te krijgen.
1 dag geleden