Free Press Unlimited: juridische druk op journalistiek onderschat
AMSTERDAM (ANP) - De impact van juridische druk op de Nederlandse journalistiek wordt onderschat en Nederlandse media hebben zelfcensuur toegepast als reactie op deze druk. Dat concludeert de organisatie Free Press Unlimited uit een eigen onderzoek, gebaseerd op gesprekken met onder meer vijftig journalisten, hoofd- en eindredacteuren, media-advocaten en juristen. Ook zijn gerechtelijke uitspraken, publieke documentatie en andere secundaire bronnen gebruikt.
De onderzoekers vonden achttien voorbeelden van zelfcensuur als gevolg van juridische druk. Media stopten met verder onderzoek naar een bepaald onderwerp om het risico op procedures. Of ze lieten preventief namen weg, ook als ze genoeg bewijsmateriaal hadden.
"In die gevallen komen belangrijke voorwaarden voor journalistiek en nieuwsgaring onder druk te staan, zoals financiële middelen en medewerking van bronnen en deskundigen. In enkele gevallen viel juridische druk samen met (angst voor) fysieke of online-intimidatie, en werd zelfcensuur (ook) om die reden toegepast", schrijven de onderzoekers.
Aantijgingen
NRC-journalist Joep Dohmen kreeg volgens de onderzoekers bijvoorbeeld te maken met een "meldpunt en aantijgingen van (oud)-politici" nadat hij had geschreven over vermeende integriteitsschandalen in Limburg. Journalisten van EenVandaag werden gedagvaard door een fabrikant van injectienaalden en hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor schade geschat op 4,5 miljoen euro.
De onderzoekers waarschuwen voor een zogeheten chilling effect op persvrijheid: zelfcensuur door druk, waardoor de toegang van burgers tot informatie beperkt wordt. Journalisten zijn dan minder goed in staat om hun controlerende taak uit te voeren, stellen ze.
Intimideren
De zwaarste en zorgwekkendste vorm van juridische druk zijn zogeheten SLAPPs: Strategic Lawsuits Against Public Participation, schrijven de onderzoekers. "Deze rechtszaken worden ingesteld door rijke en machtige actoren tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties, met als voornaamste doel hen te intimideren." Volgens Free Press Unlimited tekenen de Europese Raad en het Europese parlement deze week een richtlijn om journalisten hiertegen te beschermen. Ook de Nederlandse overheid moet hiermee aan de slag, aldus de onderzoekers.
De studie van Free Press Unlimited is in lijn met onderzoek uit 2023 van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), waaruit bleek dat bijna 50 procent van de deelnemende journalisten en meer dan 90 procent van de Nederlandse hoofdredacties weleens te maken had met dreiging met juridische stappen naar aanleiding van een publicatie.
Meer uit Binnenland
SAASVELD (ANP) - In discotheek Bruins in het Overijsselse Saasveld is in de nacht van zondag op maandag brand uitgebroken. Er waren zo'n 3000 mensen aanwezig in de discotheek, meldt de brandweer Twente.
1 uur geleden
HEEMSKERK (ANP) - In de zoektocht naar de vermiste 16-jarige Milan hebben 673 mensen zich aangemeld om te helpen, meldt Coördinatie Platform Vermissing op Facebook. De vrijwilligers doorzochten 135 kleinere gebieden. "Helaas heeft de zoekactie tot nu toe nog geen resultaat opgeleverd", aldus het bericht.
5 uur geleden
AMSTERDAM (ANP) - Nederlanders hebben dit jaar opnieuw een recordaantal Tikkies gestuurd. Ook het gevraagde totaalbedrag lag nog nooit zo hoog als in 2025. Daarmee heeft de betaalapp het oude record van vorig jaar verbroken. Dit meldt ABN AMRO, de eigenaar van Tikkie.
5 uur geleden
HILVERSUM (ANP) - De afscheidsaankondiging van Frits Spits in De Taalstaat is verkozen tot het Radiomoment van het jaar 2025. Dat werd zondagmiddag bekendgemaakt in een speciale uitzending van het Omroep MAX-radioprogramma De Perstribune op NPO Radio 1.
14 uur geleden
AMSTERDAM (ANP) - De politie heeft niemand aangehouden na de urenlange ongeregeldheden zaterdagavond in de Amsterdamse wijk Floradorp. Dat zegt een woordvoerder zondag. "We hebben in Floradorp inzet gedaan om de brandweer zo veilig mogelijk hun werk te laten doen", aldus de zegsvrouw.
17 uur geleden
HOUTEN (ANP) - De eerste helft van januari wordt het iets kouder dan de gemiddelde dagtemperatuur van 6 graden, voorspelt Weeronline. De tweede helft van de maand is nog onzeker, maar volgens de voorspeller is de kans groot dat de hele maand kouder verloopt dan gemiddeld in de afgelopen dertig jaar. Dat zou dan voor het eerst sinds 2021 zijn.
18 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - Twee derde van de Nederlanders is voor een landelijk vuurwerkverbod. Dat komt naar voren uit een enquête van Kieskompas en het ANP die meer dan 56.000 Nederlanders hebben ingevuld. Een op de tien Nederlanders heeft geen uitgesproken mening.
22 uur geleden