Free Press Unlimited: juridische druk op journalistiek onderschat
AMSTERDAM (ANP) - De impact van juridische druk op de Nederlandse journalistiek wordt onderschat en Nederlandse media hebben zelfcensuur toegepast als reactie op deze druk. Dat concludeert de organisatie Free Press Unlimited uit een eigen onderzoek, gebaseerd op gesprekken met onder meer vijftig journalisten, hoofd- en eindredacteuren, media-advocaten en juristen. Ook zijn gerechtelijke uitspraken, publieke documentatie en andere secundaire bronnen gebruikt.
De onderzoekers vonden achttien voorbeelden van zelfcensuur als gevolg van juridische druk. Media stopten met verder onderzoek naar een bepaald onderwerp om het risico op procedures. Of ze lieten preventief namen weg, ook als ze genoeg bewijsmateriaal hadden.
"In die gevallen komen belangrijke voorwaarden voor journalistiek en nieuwsgaring onder druk te staan, zoals financiële middelen en medewerking van bronnen en deskundigen. In enkele gevallen viel juridische druk samen met (angst voor) fysieke of online-intimidatie, en werd zelfcensuur (ook) om die reden toegepast", schrijven de onderzoekers.
Aantijgingen
NRC-journalist Joep Dohmen kreeg volgens de onderzoekers bijvoorbeeld te maken met een "meldpunt en aantijgingen van (oud)-politici" nadat hij had geschreven over vermeende integriteitsschandalen in Limburg. Journalisten van EenVandaag werden gedagvaard door een fabrikant van injectienaalden en hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor schade geschat op 4,5 miljoen euro.
De onderzoekers waarschuwen voor een zogeheten chilling effect op persvrijheid: zelfcensuur door druk, waardoor de toegang van burgers tot informatie beperkt wordt. Journalisten zijn dan minder goed in staat om hun controlerende taak uit te voeren, stellen ze.
Intimideren
De zwaarste en zorgwekkendste vorm van juridische druk zijn zogeheten SLAPPs: Strategic Lawsuits Against Public Participation, schrijven de onderzoekers. "Deze rechtszaken worden ingesteld door rijke en machtige actoren tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties, met als voornaamste doel hen te intimideren." Volgens Free Press Unlimited tekenen de Europese Raad en het Europese parlement deze week een richtlijn om journalisten hiertegen te beschermen. Ook de Nederlandse overheid moet hiermee aan de slag, aldus de onderzoekers.
De studie van Free Press Unlimited is in lijn met onderzoek uit 2023 van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), waaruit bleek dat bijna 50 procent van de deelnemende journalisten en meer dan 90 procent van de Nederlandse hoofdredacties weleens te maken had met dreiging met juridische stappen naar aanleiding van een publicatie.
Meer uit Binnenland
AMSTERDAM (ANP) - Een seniorenflat aan het Kramatplantsoen in de Indische Buurt in Amsterdam is in de nacht van zaterdag op zondag ontruimd vanwege brand. Dat meldt de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland op X.
3 uur geleden
ZALTBOMMEL (ANP) - Met een ludieke zwemactie heeft Maarten van der Weijden zaterdag ruim 10.500 euro opgehaald voor onderzoek naar kanker. Mensen konden doneren terwijl de voormalige topzwemmer in het zwembad van Zaltbommel bezig was met een wereldrecordpoging achteruitzwemmen.
6 uur geleden
HENGELO (ANP) - In een flatgebouw aan de Nico Werkmanstraat in het Overijsselse Hengelo woedt een zeer grote brand. De flat wordt ontruimd, meldt de veiligheidsregio. Er zijn geen gewonden, aldus een woordvoerder. De brand is vermoedelijk ontstaan in een berging of garagebox.
11 uur geleden
ROTTERDAM (ANP) - De politie is nog op zoek naar de dader of daders die vrijdagavond twee bezoekers van Ahoy met messteken hebben verwond. De slachtoffers zijn een jongen van 15 en een man van 23 jaar oud, aldus een politiewoordvoerder zaterdag.
13 uur geleden
HILVERSUM (ANP) - De boekenwereld heeft een speciale prijs in het leven geroepen om Frits Spits te bedanken voor zijn "uitzonderlijke bijdragen aan de kracht van verhalen en lezen". De 77-jarige radiomaker kreeg de onderscheiding zaterdag na de laatste aflevering van zijn NPO Radio 1-programma De Taalstaat.
14 uur geleden
HILVERSUM (ANP) - Frits Spits heeft zaterdag de laatste uitzending van zijn programma De Taalstaat gepresenteerd. De radiomaker kondigde in september aan na 52 jaar te stoppen met radio. In het nieuwe jaar gaat De Taalstaat verder met schrijver Ronald Giphart als presentator.
14 uur geleden
DEN HAAG (ANP) - De filedruk, het aantal files en de tijd dat weggebruikers stilstonden, is het afgelopen jaar met 3 procent gestegen vergeleken met 2024. Dat meldt de ANWB op basis van cijfers van TomTom. De stijging komt voornamelijk door grenscontroles in Duitsland. De verkeersbond zag het aantal files aan de oostgrens enorm toenemen.
17 uur geleden