Free Press Unlimited: juridische druk op journalistiek onderschat
AMSTERDAM (ANP) - De impact van juridische druk op de Nederlandse journalistiek wordt onderschat en Nederlandse media hebben zelfcensuur toegepast als reactie op deze druk. Dat concludeert de organisatie Free Press Unlimited uit een eigen onderzoek, gebaseerd op gesprekken met onder meer vijftig journalisten, hoofd- en eindredacteuren, media-advocaten en juristen. Ook zijn gerechtelijke uitspraken, publieke documentatie en andere secundaire bronnen gebruikt.
De onderzoekers vonden achttien voorbeelden van zelfcensuur als gevolg van juridische druk. Media stopten met verder onderzoek naar een bepaald onderwerp om het risico op procedures. Of ze lieten preventief namen weg, ook als ze genoeg bewijsmateriaal hadden.
"In die gevallen komen belangrijke voorwaarden voor journalistiek en nieuwsgaring onder druk te staan, zoals financiële middelen en medewerking van bronnen en deskundigen. In enkele gevallen viel juridische druk samen met (angst voor) fysieke of online-intimidatie, en werd zelfcensuur (ook) om die reden toegepast", schrijven de onderzoekers.
Aantijgingen
NRC-journalist Joep Dohmen kreeg volgens de onderzoekers bijvoorbeeld te maken met een "meldpunt en aantijgingen van (oud)-politici" nadat hij had geschreven over vermeende integriteitsschandalen in Limburg. Journalisten van EenVandaag werden gedagvaard door een fabrikant van injectienaalden en hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor schade geschat op 4,5 miljoen euro.
De onderzoekers waarschuwen voor een zogeheten chilling effect op persvrijheid: zelfcensuur door druk, waardoor de toegang van burgers tot informatie beperkt wordt. Journalisten zijn dan minder goed in staat om hun controlerende taak uit te voeren, stellen ze.
Intimideren
De zwaarste en zorgwekkendste vorm van juridische druk zijn zogeheten SLAPPs: Strategic Lawsuits Against Public Participation, schrijven de onderzoekers. "Deze rechtszaken worden ingesteld door rijke en machtige actoren tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties, met als voornaamste doel hen te intimideren." Volgens Free Press Unlimited tekenen de Europese Raad en het Europese parlement deze week een richtlijn om journalisten hiertegen te beschermen. Ook de Nederlandse overheid moet hiermee aan de slag, aldus de onderzoekers.
De studie van Free Press Unlimited is in lijn met onderzoek uit 2023 van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ), waaruit bleek dat bijna 50 procent van de deelnemende journalisten en meer dan 90 procent van de Nederlandse hoofdredacties weleens te maken had met dreiging met juridische stappen naar aanleiding van een publicatie.
Meer uit Binnenland
DE BILT (ANP) - Het KNMI waarschuwt voor dichte mist in het noorden van het land. Het weerinstituut heeft code geel afgegeven voor de provincies Friesland, Groningen en Drenthe.
19 minuten geleden
PARAMARIBO (ANP) - Suriname en Nederland willen nauwer gaan samenwerken op het gebied van onderwijs. Dat zei demissionair premier Dick Schoof dinsdag in Paramaribo, waar hij aanwezig was bij de viering van vijftig jaar onafhankelijkheid.
3 uur geleden
AMSTERDAM (ANP) - Xander van der Wulp, hoofdredacteur van NOS Sport, laat weten dat door de bezuinigingen bij de publieke omroep sportrechten op het spel staan. Dat zei Van der Wulp aan tafel bij Pauw & de Wit.
3 uur geleden
AMSTERDAM (ANP) - De Amsterdamse hoofdofficier van justitie René de Beukelaer zegt dat de kans bestaat dat het OM de naam van de verdachte van het doden van de 17-jarige Lisa nooit zal weten. "Ik reken daar bijna op", zei hij.
8 uur geleden
VENLO (ANP) - De zoon van regisseur Sunny Bergman heeft dinsdag aangifte gedaan van een geweldsincident dat begin november plaatsvond tijdens een festival in Venlo. Dat heeft Bergman aan het ANP bevestigd. Haar zoon wilde al eerder aangifte doen, maar de politie kon deze pas op 25 november opnemen.
9 uur geleden
AMSTERDAM (ANP) - De NVJ is bang dat de bezuinigingen bij AVROTROS en BNNVARA de diversiteit en pluriformiteit van de publieke omroep gaan raken. Dat schijft de journalistenvakbond in een verklaring op de website Villamedia. Beide omroepen maakten dinsdag bekend per 2027 een flink aantal grote programma's te moeten schrappen.
10 uur geleden
HILVERSUM (ANP) - Presentatoren van de publieke omroep reageren teleurgesteld op de aankondiging dinsdag dat onder meer BNNVARA en AVROTROS stoppen met een paar populaire programma's.
12 uur geleden