Commissie pleit voor teruggave roofkunst uit ex-koloniën

De commissie werd vorig jaar op verzoek van de minister ingesteld door de Raad voor Cultuur, met als opdracht een advies te formuleren over de omgang met koloniale collecties. Specifiek wilde de minister weten wat ze moet doen met voorwerpen die uit voormalig gekoloniseerde landen werden geroofd. Het gaat om spullen uit de periode vanaf het begin van de zeventiende eeuw, toen Nederlandse schepen voor het eerst richting Azië vertrokken en 1975, toen Suriname onafhankelijk werd. In totaal zijn er honderdduizenden van deze voorwerpen in Nederland. Zo heeft Nederland, op Indonesië zelf na, de grootste collectie van Indonesische cultuurgoederen ter wereld.

In het Rijksmuseum ligt bijvoorbeeld de diamant van Banjarmasin, die zijn naam te danken heeft aan een Indonesische sultan. Nederland kreeg de diamant in handen nadat het in 1859 de macht in het gebied had overgenomen. De diamant wordt ook door het Rijksmuseum zelf aangeduid als "oorlogsbuit".

Verantwoordelijkheid

De adviescommissie vindt dat Nederland "verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn koloniale verleden" door te erkennen dat er voorwerpen gestolen zijn. Er moet de landen die vroeger een Nederlandse kolonie waren, waaronder Suriname, Indonesië en de Caribische eilanden, volgens de commissie "onvoorwaardelijke teruggave" worden aangeboden van voorwerpen die onvrijwillig aan Nederland zijn afgestaan.

Voorzitter van de commissie Lilian Gonçalves-Ho Kang You: "Het gaat erom dat ieder mens zijn geschiedenis wil kennen en kunnen doorvertellen aan de hand van zijn erfgoed. Dat dit erfgoed zich vaak buiten de wil van de bevolking niet meer in het eigen land bevindt is een historisch onrecht. Dat onrecht moet worden erkend en er moet bereidheid zijn het zoveel mogelijk te willen herstellen. Daarmee gaat het dus om een moreel onderwerp, dat niet voor niets steeds meer in de belangstelling staat."

Houding

De commissie benadrukt het belang van het "respecteren van de opvattingen en wensen" van deze landen. Nederland moet ervoor waken geen "neokoloniale houding" aan te nemen door enkel vanuit de eigen opvattingen naar het onderwerp te kijken.

Verder wil de commissie dat ook verzoeken van landen die geen Nederlandse kolonie waren en verzoeken over voorwerpen die niet zijn geroofd serieus worden genomen. Er moet een onafhankelijke adviescommissie worden opgericht, die de overheid moet helpen verzoeken te behandelen. Een speciaal op te richten Expertisecentrum Herkomst Koloniale Objecten moet zich focussen op onderzoek naar de herkomst van voorwerpen en het optuigen van een database.