2010. Nog even over de pensioenen dan: Waar bemóeit de overheid zich eigenlijk mee? Deze vraag heb ik tot mijn verbazing nog niet horen stellen. Ik heb het over de inmenging van de overheid in zaken waarin zij geen partij is. Enkele jaren geleden begon dat met het briefgeheim. Internetproviders werd bevolen het berichtenverkeer gedurende een bepaalde tijd – ik meen twee jaar – te bewaren. Volkomen zinloos overigens, want geen enkele partij mag natuurlijk de privacy schenden en de berichten van derden lezen, dus waarom zou je ze bewaren? De post mag dat niet en andere ‘transporteurs’ lijkt mij ook niet. Een elektronische koerier bevelen om de getransporteerde berichten te bewaren is net zo stupide (en overigens ook een schending van de mensenrechten) als de post verplichten van alle afgeleverde brieven een kopie te bewaren. Het lijkt wel of deze actie is ingegeven door het gemak waarmee een elektronisch bericht kan worden bewaard en niet door de vraag of dat eigenlijk wel mag. Geen rechter heeft zich trouwens over de vraag van de oorbaarheid gebogen of uitgesproken. Wat mij nog meer stoort, is dat de overheid helemaal geen partij is in deze. Het berichtenverkeer via internet is een dienst die is overeengekomen tussen een provider en een gebruiker. Hier komt geen overheidsinstelling aan te pas.

De zorgverlening is nog zo’n voorbeeld. Als zorgvrager wend je je tot een zorgverlener, die helpt je en brengt de kosten in rekening. Voor die kosten ben je vaak verzekerd bij een verzekeraar, die de kosten in dat geval vergoedt. De verzekering sluit je af bij die verzekeraar onder bepaalde voorwaarden die in de polis staan en tegen betaling van een bepaalde premie. Wat heeft de overheid daarmee te maken? Toch bemoeit deze zich daarmee; de overheid bepaalt wat wel en niet verzekerd mag worden, het eigen risico en andere afspraken en voorwaarden. Omdat Nederland een arm land is, zijn er wachtlijsten in de zorg, in tegenstelling tot bijvoorbeeld België en Frankrijk. In Zeeuws-Vlaanderen en in Brabant kunnen de mensen gemakkelijk naar een ziekenhuis in Gent of Antwerpen: geen wachtlijsten en nog goedkoper ook. Omdat Nederland een arm land is, gaan ook veel kinderen in Zeeland en Brabant naar Belgische scholen: veel beter onderwijs én betere opvoeding. Dat kunnen wij niet betalen, jammer. Misschien moet de overheid zich ook daarmee niet bemoeien?

De pensioenen, dat is natuurlijk het grootste schandaal van de laatste tijd: een zaak van grove corruptie door de overheid. Waarom corruptie? De banken en pensioenfondsen moeten gaan meebetalen aan het aanvullen van het tekort van Griekenland. Private bedrijven dus, die het geld en de pensioenverzekeringen beheren van de burgers. Als private bedrijven moeten meebetalen aan de Europese financiële crisis, waarom dan niet de Shell, of de KLM? Natuurlijk, die zijn van de ‘rijke’ mensen, de vriendjes van de regeringsfracties. Hoezo is onze regering niet corrupt? De pensioenen bestaan trouwens uit verzekerde bedragen, pensioenverzekeringen die door de brave burgers zijn afgesloten – al dan niet via de werkgevers - bij private verzekeringsbedrijven. Wat heeft de overheid daarmee te maken? Waarom een pensioenakkoord tussen overheid en vakbonden? Natuurlijk, de bestuurders van deze private ondernemingen, de verzekeraars, zijn weer vriendjes van de regeringspartijen. De overheid gaat er aan voorbij dat zij geen partij is in de pensioenovereenkomsten. Ze bemoeien zich met zaken waar zij niets mee van doen hebben. Hoe gaat dit verder? De vrije markt verder afbouwen? Het hele systeem is gebaseerd op een vrije, ongeleide, economie. Als je voor je 65e overlijdt is dat fijn voor de pensioenverzekeraars, als je 100 wordt, hebben ze pech. Zo werkt nu eenmaal een verzekering. Als je drie keer in een jaar je auto total loss rijdt, dan is dat jammer voor de verzekeraar en als je 30 jaar schadevrij rijdt hebben ze geluk. Zo werkt dat nu eenmaal. Ook hierin zal de corrupte overheid wel ingrijpen: als de verzekeraars ook het geld van de autoverzekeringen gaan vergokken, krijg je ook je schade niet meer vergoed. Dan komt er vast wel een ‘akkoord’ tussen de ANWB en de overheid, bijvoorbeeld.

Bert van Nispen

2010

31-07-2007. Nathalie Slotboom (de Volkskrant 31 juli 2007, ‘Doktersdiscriminatie’) wekt in haar brief mijn verbazing, zo niet woede op. Hopelijk bij veel lezers, want dan is het nog niet zo slecht gesteld met de verwerping van discriminatie. Hoewel voor haar definitie (onderscheid op basis van niet relevante kenmerken) veel te zeggen valt, slaat ze volledig de plank mis door dingen door elkaar te halen.

In de keuze voor een arts zijn wellicht deskundigheid, vaardigheden en ervaring relevant, maar het geslacht in geen geval. Ik kan mij voorstellen dat mensen het gênant vinden om door een ‘vreemde’ te worden onderzocht, zeker als het intieme zaken betreft, maar dat geldt dan voor alle artsen, ongeacht het geslacht. Mevrouw Slotboom heeft het over geslachtsorganen, maar bedoelt daarmee dat van haarzelf. Dat is uiteraard wel relevant voor de keuze van de arts, want ze kan daarmee uitsluitend bij een gynaecoloog terecht.

Afgezien van de specifieke discussie over artsen, hoop ik dat beoefenaars van allerlei beroepen zich zullen verzetten tegen voorkeur van cliënten voor een dienstverlener van een bepaald geslacht, geloof of ras.

Bert van Nispen

31-07-2007

12-8-2005. Natuurlijk gelooft geen weldenkend mens in God, maar daar gaat het niet om. God kan uitstekend strategisch worden ingezet, ook al bestaat hij niet. Bush, Balkenende, Bin Laden, talrijke Ayatollahs, Sharon, allemaal trekken ze ten strijde met hun eigen ware geloof in de hoop anderen te overtuigen dan wel te veroveren zonder zelf in hun eigen God of die van anderen te geloven. Allah is in het bezit van de olie en God van de kennis om computers en auto’s te maken. Tenminste, tot nu toe. Want ook Allah kan inmiddels nucleaire wapens bouwen.

God lijkt het onderspit te delven en dat vinden Bush en Balkenende niet leuk. Blair kan nog aan dit rijtje worden toegevoegd, waarmee de vraag wordt opgeworpen of het een voordeel is wanneer je naam met een B begint. Mohammed B. liet zich tenslotte ook sturen door zijn God en volbracht zijn missie succesvol. Het recht van de kufar, de ongelovigen in zijn ogen, lapt hij aan zijn laars, zoals de christenen ook de Moslims lang geleden voor ongelovigen hielden en tegen hen ten strijde trokken. Die kruistochten zijn, zoals de jihad, nog steeds gaande, blijkens de aanval van de heren “B” op Irak, teneinde op fundamentalistische wijze de democratie te vestigen in een land waar Allah zijn olie heeft verstopt. Slaat Allah een keer terug, in New York, Madrid of Londen, dan wordt daarop met verbazing gereageerd en worden de soldaten die zich weren tegen onze aanvallen terroristen genoemd. Wie een oorlog begint, kan af en toe eens een klap terug verwachten, maar deze opvatting vraagt van ons teveel realiteitszin. U moet hieruit niet begrijpen, dat de aanslagen op westerse doelen goed te praten zijn, maar de arrogante houding van God tegenover Allah is dat evenmin. Wie zijn wij, dat wij democratie prediken in landen waar dat systeem volstrekt verwerpelijk en tegen de grondbeginselen van hun geloof en cultuur is? De kruistocht tegen de islam is des te verwerpelijker, omdat ook het meest westerse land, Amerika, niet in zijn eigen principes gelooft. Je kunt met de beste wil een land, waarin slechts de president beslist en geen tegenspraak duldt, geen democratisch land noemen.

Hoe kom ik nu tot deze gedachtegang? In slechts enkele kranten, in dit geval de Volkskrant van de laatste weken, wemelt het al van berichten die mijn mening ondersteunen. De sjiieten, die 60 procent van de Irakezen uitmaken, eisen autonomie voor het olierijke zuiden van Irak. De verbinding van olie en een religieuze stroming blijkt hieruit. Misschien heeft Allah de olie daar begraven, waar de mensen wonen met wie hij de meeste sympathie heeft, maar in ieder geval is het belang van olie een religieus item en geen economisch. Bush blijkt een mening te hebben, en die ook te uiten, over de evolutie en de scheppingsleer. Volgens het artikel is Bush “diepgelovig”, hetgeen hem ofwel als dom of als slim kwalificeert. Als je ervan uitgaat, dat het ambt van president van de Verenigde Staten een bepaalde intelligentie vereist en dat Bush daaraan voldoet, dan gelooft hij natuurlijk niet in God en niemand zal zijn geloof dus serieus nemen. Als je zegt dat je in God gelooft, dan heb je geen respect voor Allah en de islam en dat komt Bush natuurlijk prima van pas. Het geeft hem een excuus voor de strijd tegen de islam en dus de oorlog tegen Irak. Dat Nederland die oorlog steunt en eraan meewerkt, plaatst Balkenende in dezelfde hoek, en van hem is inderdaad ook bekend dat hij het christendom predikt. En niet alleen christelijke opvattingen, maar ook evenementen zoals de Gay Pride, waarin ieder respect voor de islam ontbreekt, zijn feitelijk een aanval op de vreedzame samenleving van de vrienden van Allah en die van God.

Er is geen reden om aan te nemen dat inwoners van Marokko, Turkije, Egypte of Irak minder intelligent zouden zijn dan die van westerse landen. Het is daarom vreemd dat in die landen 90 procent van de mensen in Allah gelooft, terwijl in westerse landen slechts 30 procent christen is. Het geloof in Allah is niet verwerpelijker dan het geloof in God, maar de getallen laten mogelijk wel een politieke bedoeling zien. Strategisch gezien staat Allah dus sterker. Voor mensen die er behoefte aan hebben om een religie te volgen, moet de keuze van een God bijzonder moeilijk zijn wanneer ze economische en strategische motieven niet laten meewegen. Doen ze dat wel, dan lijkt Allah de beste kaarten te hebben, hetgeen het verschil in percentages verklaart. Alle andere goden, zoals Krishna, Vishnu, Boeddha, zijn in deze notitie buiten beschouwing gelaten, laat staan Jahweh, hoewel die misschien nog het strijdlustigst is.

Bert van Nispen

12-8-2005

Nederland is een onbeschaafd derdewereldland geworden

23-6-2005. Als de Volkskrant een rubriek zou hebben die ‘de Verbazing’ zou heten, zou deze dagelijks kunnen worden gevuld met tientallen onderwerpen en artikelen. Ik heb het gevoel dat ik alleen al zo’n rubriek ruimschoots zou kunnen vullen, als ik daar de tijd voor zou hebben. Wellicht zou die rubriek dan evengoed of beter ‘de Verbijstering’ of ‘de Onthutsing’ kunnen heten.

Neem nou de twee artikelen in de Volkskrant van 22 juni 2005, over vrouwen die niet naar buiten mogen en daarom taalles aan huis krijgen ‘als het echt niet anders kan’. Wat is dat nu voor een halfslachtig standpunt dat het echt niet anders zou kunnen. Juist dit standpunt propageert de acceptatie ervan. Mijn verbijstering betreft niet zozeer het feit dat zoveel vrouwen tegen hun wil worden vastgehouden en in hun vrijheid worden beperkt, maar de gemakkelijke acceptatie van deze mishandeling door ons. Wij vinden het gewoon goed, dat in ons land vrouwen worden mishandeld. Het moet toch eenvoudig zijn om tegen de daders aangifte te doen van wederrechtelijke vrijheidsberoving (gijzeling) of van mishandeling. Als reactie op de artikelen gaf ik deze suggestie aan de ‘Stichting Ontmoeting met Buitenlandse Vrouwen’ die zich volgens de artikelen het lot van de 7500 ‘onzichtbare’ vrouwen aantrekt. Tevens deed ik dit voorstel aan het Clara Wichmannfonds, dat zich beijvert om proefprocessen te voeren in zaken die vrouwenrechten betreffen. Het OBV antwoordde mij, dat de vrouw uit het voorbeeld in het artikel niet representatief is voor de 7500 vrouwen over wie het artikel gaat. Ik geloof daar niets van. Ik geloof niet, dat bij een artikel over een zo aangrijpend onderwerp een interview van een vrouw wordt geplaatst dat niet representatief zou zijn voor het probleem. Ik geloof eerder dat het OBV geschrokken is van mijn reactie en vreest voor represailles vanuit de moslimwereld. Ik hoop dat dit niet mijn vrees bevestigt, dat ze het accepteren van de mishandeling verkiezen boven kritiek op de islam, omdat dit laatste al enkelen het leven heeft gekost of op zijn minst een angstig leven heeft bezorgd. Mogelijk loop ook ik gevaar na deze publicatie, maar ja, als iedereen de gewelddadigheden van de islam accepteert uit angst om anders zelf vermoord of bedreigd te worden, dan zijn we als land verloren.

Bewondering verdienen de weinigen die voor de slachtoffers van de islam opkomen, zoals mevrouw Hirsi Ali, die overigens haar waarschuwingen voor te grote tolerantie t.o.v. de islam vaak aan dovemansoren gericht ziet. ‘Leve de rechtstaat’ sprak zij, toen zij haar recht om als kamerlid vrij te spreken moest bevechten bij de rechter, nadat een paar moslims haar het zwijgen wilden opleggen. Die rechtstaat functioneert echter niet, zolang de daders die uit naam van de islam misdrijven plegen, zoals in genoemde artikelen in de Volkskrant  beschreven, ongemoeid gelaten worden uit angst voor geweld. Zolang we in dit land de onderdrukking en mishandeling van vrouwen accepteren, moeten we bekennen een onbeschaafd derdewereldland te zijn geworden.

De tolerantie waarop mevrouw Hirsi Ali misschien doelt is de door het westen gebezigde repressieve tolerantie, de ‘houding van meegaandheid om aan storende of revolutionaire activiteiten kracht te ontnemen’. Een dergelijke tolerantie, die dus een strategisch doel dient, is t.a.v. de islam onterecht. Tenzij dit middel ook strategisch wordt ingezet, bijvoorbeeld door een uitruil te overwegen: tolerantie t.o.v. de islam kan wellicht worden verworven indien de islam daar enige tolerantie van de westerse waarden tegenoverstelt. Het accepteren van het democratisch recht van kamerleden om vrij te spreken zou al een stap in de goede richting zijn.

Een aardige geste van de kant van de islam zou voorts kunnen zijn, dat de gewelddadige jihad als plicht van elke moslim vervalt. En dat de oproep om de wetten van de kufar (ongelovigen) te verwerpen, wordt genuanceerd. De vraag is of de leer van de islam daardoor zou worden aangetast en als dat zo is dan blijkt de kern van de islam in conflict met de democratische beginselen. In dat geval gaat het dus niet om uitwassen of extremen.

Je moet je dan ook afvragen of de westerse cultuur en de islam zich wederzijds verdragen. De inmenging van het westen in Irak lijkt een voorbeeld te meer dat ook democratie zich niet op fundamentalistische wijze laat opdringen. De vraag die zich aan het eind van dit betoog aandient is: kiezen we voor tolerantie uit angst of voor een stellingname tegen bedreigingen van onze democratie en onze rechtstaat. In het laatste geval moet het afgelopen zijn met compromissen, zoals het geven van taalles aan huis ‘omdat het echt niet anders kan’, lees: ‘omdat we de onderdrukking accepteren’.

Bert van Nispen

23-6-2005

28-2-2005. Wie heeft in godsnaam dat verschrikkelijke woord ‘moslima’ bedacht? Eindelijk zijn we zover dat we voor vrouwen en mannen dezelfde kwalitatieve aanduidingen gebruiken, zoals directeur, katholiek of ... 

Als ik aanneem, dat ‘moslim’ een Arabisch woord is, dan bevreemdt het mij dat dat woord een voor mij Latijns klinkende vrouwelijke uitgang krijgt. 

Samenvattend vind ik ‘moslima’ een verwerpelijk woord en spreek liever van moslim-vrouw, tenzij er bedoeld wordt een onderscheid te maken tussen moslim A, moslim B of moslim C, hetgeen, gezien het feit dat de meeste moslims ‘Mohammed’ heten, analoog is aan de aanduiding voor Mohammed B, C, enz. 

Bert van Nispen

28-2-2005

Reactie op ‘Verwachtingspatroon en Regelgeving’ , Onze Taal 2003-10, blz. 262

Geachte redactie,

Het woord ‘regelgeving’ in bovengenoemd artikel deed mij denken aan andere woorden die de laatste tijd om volkomen onduidelijke redenen de uitgang ‘-geving’ of ‘-gevend’ hebben gekregen. Als je tegenwoordig iets geeft ben je geen ‘gever’ meer, maar een ‘gevende’. Zo kun je bijvoorbeeld leidinggeven. Dan ben je dus geen ‘leider’ en ook geen ‘leidinggever’ zoals vroeger, maar een ‘leidinggevende’. Er gebeuren vervolgens veel meer rare dingen met namen van mensen die bepaalde bezigheden hebben zoals ‘leiden’. Er blijkt namelijk geen onderscheid te worden gemaakt tussen mensen die bepaalde werkzaamheden uitvoeren en zij die deskundig zijn op een bepaald terrein. Iemand die het vak verpleegkunde doceert, mag van mij best een ‘verpleegkundige’ heten en iemand die een grondig onderzoek doet naar de verschillende manieren om een infuus aan te leggen voor mijn part ook. Maar iemand die verpeegt is volgens mij een verpleger/verpleegster. Net zoals iemand die onderwijst een onderwijzer is en naar mijn gevoel geen ‘onderwijsgevende’ of ‘onderwijskundige’. Voor de aardigheid geef ik nog enkele voorbeelden van toekomstige woorden voor mensen die bepaalde beroepen en bezigheden hebben:

Groenteboer of groenteman wordt ‘groentegevende’, fietsenmaker wordt ‘fietsherstelkundige’, rijinstructeur wordt ‘rijlesgevende’…

Bert van Nispen

Een apart volkje, die Friezen, moeten de verslaggevers van de Volkskrant hebben gedacht, toen zij in de krant van 9 januari het voorpaginanieuws "Friezen en Friezinnen" brachten. Ongeveer de helft van de Nederlanders is vrouw en dat zal ongetwijfeld ook voor Brabanders, Hagenaars en Twentenaren opgaan. Is dat bij Friezen dan anders? Als de krant zou melden dat zoveel procent van de Belgen Vlaams spreekt, zal niemand zich de vraag stellen En de Belgischen dan? Als Limburgers een belangrijke rol hadden gespeeld in het EK Schaatsen, want daar ging het artikel over, had de krant dan Limburgers en Limburgsen geschreven?

Zoals onder Nederlanders zowel mannen als vrouwen wordt verstaan, zal bij de aanduiding Friezen geen mens zich gediscrimineerd of gediskwalificeerd voelen. Iedereen weet dat ook in Friesland vrouwen wonen en dat die vrouwen ook op allerlei gebied prestaties zullen kunnen leveren. Hoe moet de lezer dan Friezinnen verstaan? Als de verslaggevers - want het waren er meer, getuige de aanduiding "Van onze verslaggevers" - hebben willen zeggen, dat vrouwen ook mensen zijn, hadden zij de toevoeging en Friezinnen beter kunnen weglaten. Deze overbodige woorden krijgen nu een beetje de smaak van in Friesland mogen tegenwoordig vrouwen ook al meedoen, hetgeen toch enigszins denigrerend is. Het oud-Russische spreekwoord Een kip is geen vogel en een vrouw is geen mens is door de verslaggevers wel erg letterlijk opgevat.

Een overdosis aan politiek correct taalgebruik is dit wellicht en het pakt heel anders uit dan dat hopelijk de bedoeling daarvan is. Het Stijlboek van de Volkskrant vermeldt onder “geslacht": Evenals het vermelden van de etnische afkomst of de religie is het vermelden van het geslacht van een persoon alleen noodzakelijk als dat essentieel is voor het artikel en als het in de context niet als denigrerend kan worden ervaren. We vermijden dat voor de Volkskrant het mannelijke de norm is en het vrouwelijke de uitzondering. Het gebruik van sekse-neutrale vormen geniet daarom de voorkeur. Kennelijk hebben de verslaggevers in genoemd artikel voor een sekse-neutrale yorm gekozen (Friezen) en die nog eens aangevuld met een vrouwelijke vorm (en Friezinnen). Kijk eens hoe vrouwvriendelijk wij zijn! hebben de verslaggevers misschien gedacht.

Als je het advies van het Stijlboek echter geheel wilt opvolgen, moet je je ook afvragen, in hoeverre het voor het betreffende artikel essentieel is, dat de geprezen sportlieden uit Friesland afkomstig zijn. Reeds in de eerste zin van het artikel wordt er gewag van gemaakt dat de Nederlandse vlag nog nooit zo vaak omhoog ging als dit weekeinde in Heerenveen. En even verderop, dat het net zo goed de Friese vlag had kunnen zijn. Bij Europese Kampioenschappen gaat het toch om deelnemende landen? En als de Friezen als een volk kunnen worden beschouwd is het memoreren van hun etnische afkomst toch niet essentieel voor het artikel?

Wat is wel essentieel en niet discriminerend in de inhoud van het artikel? Etnische afkomst en geslacht in ieder geval niet. De tekst bij de geplaatste foto is daarom ook dubieus. Dat Bart Veldkamp de vriend van Annamarie Thomas is, is ook niet relevant en dat Ab Krook vrouwencoach is, heeft ook iets vernederends. Het zijn wel vrouwen, maar gelukkig is hun coach een man. De beroepsaanduiding is coach en als iemand met dit beroep uitsluitend voor vrouwen werkt, is dit op zich al uiterst laakbaar. Het kan echter toeval zijn dat zijn klanten alleen maar vrouwen zijn, laten we het daar maar op houden, maar om je dan vrouwencoach te noemen. . .

Er blijken echter nog steeds voorstanders van het apart aanduiden van mannen en vrouwen te zijn. Herman Deden schrijft op 14 januari op deze pagina, dat hij het belangrijk vindt om te weten, of hij met een man of een vrouw te maken heeft, omdat hij anders bij een telefonisch contact een vrouw automatisch voor telefoniste of secretaresse aanziet. Herman Deden zal vast iemand zijn die bij de geboorte van een zoon de tekst Hoera! Het is een jongen! ophangt. Het zal hem verheugen, dat het arme kind later niet door mensen zoals hij voor een telefoniste wordt aangezien.

Bert van Nispen

Reactie op ‘allochtone/allochtoonse taal’ in ‘vraag en antwoord’, Onze Taal van juli/augustus 2000, blz. 185.

+++

Naar mijn gevoel is er iets niet juist in uw antwoord op de vraag, of een taal die door allochtonen gesproken wordt, een allochtone of een allochtoonse taal is.

In de tijd waarin ik ben opgegroeid, de vijftiger- en zestigerjaren, bestond het woord ‘allochtoon’, naar ik mij herinner, inderdaad uitsluitend als bijvoeglijk naamwoord. De betekenis die ik destijds heb geleerd, is ‘elders geboren’. Omdat er in die tijd slechts weinig buitenlanders in Nederland woonden, werd het woord voornamelijk gebruikt voor mensen die in een bepaalde plaats woonden maar er niet geboren waren. Volgens mij heeft het bijvoeglijk naamwoord ‘allochtoon’ nog steeds die betekenis, en wordt het nu voornamelijk gebruikt voor in het buitenland geboren mensen.

Gezien deze betekenis, kan het bijvoeglijk naamwoord volgens mij uitsluitend op mensen van toepassing zijn. Waar men dus wel kan spreken van ‘een buitenlandse auto’ of ‘buitenlandse wijn’, kan men dit m.i. niet vervangen door ‘een allochtone auto’ of ‘allochtone wijn’. Om dezelfde reden lijkt mij de benaming ‘allochtone taal’ onjuist, tenzij er een land bestaat, dat ‘Allochtonië’ heet.

Tegen het gebruik van ‘allochtoon’ als zelfstandig naamwoord heb ik allerminst bezwaar. Indien men een woord wil gebruiken voor een taal die door allochtonen wordt gesproken, is volgens mij ‘allochtonentaal’ het meest geschikt, zoals men ook kan spreken van ‘Zigeunertaal’, ‘jongerentaal’, enz.

Ter vergelijking met andere bijvoeglijk en zelfstandig gebruikte woorden noemt u zelf o.a. ‘crimineel’ en ‘intellectueel’. Ook in die gevallen zult u waarschijnlijk de voorkeur geven aan ‘intellectuelentaal’ en ‘criminelentaal’ boven ‘intellectuele taal’ en ‘criminele taal’, indien u de taal wenst aan te duiden, die door de betreffende groepen personen wordt gesproken.

Met vriendelijke groeten,

Bert van Nispen

S. Hoessein

8-2-1998. Hoe komt het toch dat krantenkoppen, waar het gaat om het Iraakse staatshoofd, steeds spreken over ‘Saddam’? Is hij zo’n grote vriend van ons allen, dat wij hem bij voorkeur liefkozend met zijn voornaam benoemen? Clinton doet dat overigens ook in zijn toespraken en Nederlandse politici hebben er ook een handje van. Het bevreemdt mij des te meer, omdat zowel in de geschreven pers als in andere media zelfs een bevriend staatshoofd in het algemeen met de achternaam wordt aangeduid. ‘President Clinton’ en ‘Bondskanselier Kohl’ worden vaker gebruikt dan ‘Bill’ of ‘Helmut’ en áls we dan die voornamen willen gebruiken, dan doen we dat toch zeker met de achternaam erbij én met enige aarzeling.

Ging het maar om een taalkundig of stilistisch probleem. Dan was het me de discussie misschien niet eens waard. Ik wind me erover op, omdat het een emotioneel probleem is, dat lezers en luisteraars tot in het diepst van hun ziel moet raken. Een staatshoofd, dat er in de ogen van velen even onoorbare praktijken op na houdt als het Duitse staatshoofd in de Tweede Wereldoorlog, wordt in de pers en door politici op een vriendschappelijke manier aangeduid met zijn voornaam. ‘Adolf’ zou maar wát trots geweest zijn, als aan hem op deze manier zou worden gerefereerd.

De Verenigde Staten heeft (heeft, want ‘C&A zijn toch voordeliger’ vind ik ook niet klinken) sinds jaar en dag de gewoonte om nogal gemakkelijk voornamen te gebruiken om iemand aan te spreken of aan te duiden. Ik kan me echter niet voorstellen dat de Amerikaanse president of de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Hoessein ooit zouden aanspreken met ‘Ha, die Saddam! Hoe gaat het met je?’. Blijft over de mogelijkheid, dat het gebruik van Hoesseins voornaam beledigend is bedoeld, maar ook dat zou misplaatst zijn. Aangezien dus de toon waarop over Hoessein wordt gesproken vriendschappelijk noch beledigend is bedoeld, vraag ik de pers (en toch zeker de Volkskrant) om zich te realiseren dat deze toonzetting als misplaatst kan worden opgevat.

Bert van Nispen

8-2-1998

Foto’s kijken

9-2-1997. In bijna iedere 'de Volkskrant' is er wel iets dat mij meer dan gemiddeld boeit en meestal is dat een foto. Een foto zegt vaak duizend keer meer dan geschreven of gesproken tekst, zoals een schilderij je ook meer kan beroeren dan het lezen van een heel boek. Zelden staat zo'n foto, waar je langer dan een moment naar kijkt, op de voorpagi­na. Zelfs het nieuws-onderwerp waar de foto over gaat, hoeft je niet te interesseren. Soms treft mij een foto op de sportpagina, hoewel ik mij voor sport geen bal interesseer. Het gaat om de emotie, niet om het onderwerp. In tekst vind je dat niet; in een artikel over een kamerdebat beschrijf je niet de oorbellen van minister Sorgdrager of het onderonsje tussen de koffiejuffrouw en de bode en die dingen zijn vaak spannender dan de betogen van de parlementariërs.

Op 8 februari lag er weer zo'n lekkere dikke zaterdagse 'de Volkskrant' op de deurmat. In mijn pyjama heb ik een kwartier lang zitten kijken naar de voorpaginafoto. Ook nu zijn het niet de heren Doedens en Moszkowicz met hun collega's die mijn interesse hebben en evenmin het feit, dat zij, volgens het onderschrift, hoger beroep aantekenen aan de balie van het gerechtsgebouw. Mij valt de sympathiek ogende vrouw achter de balie op, bij loket 5. Zij heeft de pose van 'le Penseur' van Rodin aangenomen en schijnt serieus het verzoek van Moszkowicz te overwegen. In gedachte verplaats ik mij in Moszkowicz. 'Sr' wel te verstaan, met wie ik mij, gezien mijn leeftijd, meer vereenzel­vig. Ik wacht de reactie van de vrouw af en sta intussen verliefd op haar te worden. Ik word bang. Wat zal zij zeggen? 'Hoger beroep, meneer Moszkowicz? Zou u dat nu wel doen? Heeft u daar wel goed over nagedacht?' Het zweet breekt me uit. Hoe langer zij zwijgt, hoe meer zorgen ik mij maak. Ik hoop dat haar woorden zacht en begripvol zullen zijn. Ik wil haar tenslotte nog stiekem vragen, of ze zin heeft om straks met mij te gaan lunchen. Op de klok zie ik, dat het tien over half een is. Ze zal toch nog niet geluncht hebben? Ze lijkt me geen type, dat haar brood in een Mickey Mouse-broodtrom­meltje meeneemt naar haar werk. Ze is geen huiselijk type. De Ficus Benjamina op de achtergrond heeft al een paar weken geen water gehad. 'Hoger beroep, meneer Moszko­wicz? Bent u nou helemáál gek geworden?' buldert het door mijn hoofd. 'Wie denkt u wel dat u bent?' Ik sta quasi-nonchalant naar meneer Doedens te kijken, alsof het me allemaal niets interesseert. Ik houd hem in de gaten. Hij zal me toch zeker niet voor zijn? Ik vertrouw op mijn zoon. Hij houdt Doedens wel op afstand, terwijl ik zo meteen het een en ander regel met die dame van de griffie. 'Wij waren eerst' hoor ik hem zeggen en dat stelt me gerust. Kom, ik ga mij maar eens aankleden.

Bert van Nispen

9-2-1997

Wie wint de AKO-prijs?

15-9-1995. Ik weet wat het is, om in de prijzen te vallen. Toen ik als auteur begon, werd mijn eerste werkstukje bekroond met de hoofdprijs in een wedstrijd. Ook mijn tweede geschrift vond genade bij de jury en werd bekroond. Ik dacht: 'Dat gaat goed' en schreef ijverig verder. Ik werd benaderd door een uitgever. Ik kom er wel.

Hugo Brandt Corstius is graag gelezen, deskundig en spitsvondig en heeft daarom geen reden zich achter ene Battus te verschuilen, maar het schijnt te horen, dat je als columnist anders heet dan dat je heet. Ik waag het niet hem te imiteren en ga daarom niet in op de oneerbare uitnodiging van de Volkskrant om in de stijl van Battus of wie dan ook te schrijven. Evenmin doe ik moeite om dat juist niet te doen. Laat ik maar gewoon mijzelf blijven, zoals het een schrijver betaamt.

Terwijl ik mij voorstel, hoe het is om je naam op de shortlist van de AKO-jury te zien prijken, stel ik mij de vraag, of dat je imago baat of schaadt. Zozeer als het bedenkelijk is, wanneer er een tulp naar je wordt genoemd, zozeer moet je je misschien afvragen of een door krantenverkopers uitgeloofde en door Sonja Barend uitgereikte boekenprijs als lauwerkrans van het boekenlezende publiek moet worden gezien. Maar als je dat dan doet, dat afvragen, dan kom je tot een verrassend antwoord: de AKO-prijs is misschien het hoogst bereikbare, in ieder geval de grootste blijk van literaire prestatie. Naar mijn mening en die van velen is de schilder, die vakkundig zijn penseel hanteert, iedere kleurnuance perfect weet weer te geven en licht en schaduwen in optimale balans brengt, nog steeds geen knip voor zijn neus waard, wanneer zijn schepping niemand raakt, ontroert of doet glimlachen. Zo ook is de schrijver een kluns, wanneer hij zijn lezers niet boeit, zij zich niet herkennen of betrokken voelen bij zijn oeuvre, ook al kiest hij nog zo goed zijn woorden, gebruikt hij talloze literaire vondsten en balanceert hij op de rand van proza en poëzie. En dat was nu zo aardig van de AKO-prijs: de kunst werd beoordeeld door degenen voor wie hij gemaakt was. Niet door museumdirecteuren en hoogleraren, maar door de kopers en lezers, de echte kunstliefhebbers dus, of liever: kunstgebruikers. In dat decor past ook Sonja Barend uitstekend. Zij is in haar eentje een representatieve steekproef van het Nederlandse publiek. Je moet pas gaan twijfelen, wanneer de assistente van Hans van der Togt in beeld verschijnt, of als er een tulp naar je wordt genoemd. Dan kan het verkeerd met je aflopen.

Ik hoop, dat de jury van één minister en vijf beroepscritici de normen hanteert van het publiek. Dat is dus, dat literatuur kunst is, waaraan je plezier beleeft. 'Dichter op de Zeedijk' van Kees van Beijnum zou dan een goed keuze zijn. Het zou mij deugd doen, wanneer ik de jury blijk doorgrond te hebben. Dan heb ik het ministerieel niveau van mevrouw D'Hondt bereikt en dan kom ik er wel. ◄

Bert van Nispen

15-9-1995

als ik aan je denk

dan wil ik je nog één keer zien

je één keer in mijn armen sluiten

dat is genoeg

meer wens ik niet

en als ik je zou zien

dan zou ik je omarmen

en liet je nooit meer los

ik mis je

Uit de roman ‘Zwart staat je goed’, Bert van Nispen, 2016

ISBN 978 94 021 5686 7

alleen,

twee,

gedrieën,

laten vieren,

vijven en zessen,

zeven - zeefde - gezeefd,

geef acht,

nijgen - negen,

tientje,

elfje,

twaalf ambachten,

dertien in een dozijn,

veertien,

puber,

zestien,

zeventien,

meerderjarig,

ne­gentien,

twintig,

eenentwintigen,

tweeëntwintig,

oud