Archief - den archivaris

oh,,, dat oude gebouw

09 March 2008 - 0 reacties

Het gebouw waarin ik gedurende een tiental jaren mijn werkzaamheden heb verricht, met veel genoegen, bestaat al lang niet meer. Het viel eind 1989 onder de slopershamer. In de zomer van dat jaar had het vanwege de gemeente nog een complete schilderbeurt gekregen, zodat het toen het ruwe volkje van slopers er aankwam, deugdelijk in de verf zat. Nou ja, daar viel toch ook wel weer op af te dingen. Het houtwerk van de kozijnen was verrot. Je duwde daar met je duim een dikke spijker doorheen. Dat loste de gemeentelijk schilder op eenvoudige wijze op. Hij krabde een beetje al het rotte hout eruit, stopte de gaten vol met oude kranten, een likje stopverf er overheen en daarna de lak. Het zag er weer uit als nieuw. Vele jaren lang heeft mijn voorganger bij de gemeente gezeurd om een geiser voor de warmwatervoorziening, maar dat was heel lang geen geld voor, aldus het hoofd Onderhoud Gebouwen. Onze werkster moest eerst altijd enkele elektrische waterkokers hun werk laten doen, om in ieder geval een beetje warm water te kunnen gebruiken. Totdat tot onze stomme verbazing op zeker moment een jonge man het gebouw binnenkwam met een geiser, een zeer bejaard exemplaar, dat wel, maar een echte. Het jongmens verklaarde loodgieter in de dop te zijn en de opdracht te hebben gehad om het warmwaterapparaat te plaatsen. We wezen hem verheugd de plaats waar het ding moest komen hangen en de jongen toog luidkeels zingend, aan het werk. Hij was een vrolijke kwant, vol grappen, die zich de koffie, gezet in een simpel apparaatje, dat we zelf betaald hadden, goed liet smaken. Vol grappen en grollen werd de geiser geplaatst en toen was het plechtige moment daar. Vol verwachting stonden we erbij om te zien hoe het gasvlammetje zou gaan branden. De jongeman stak een lucifer aan, hield het brandende houtje in het gaatje waar de waakvlam moest worden aangestoken, vrolijkte ons op met een betoog over het gemak van warm water en sprak daarna: Au, me fikke! Het lucifertje was opgebrand. De geiser was nog niet aan. Een doosje lucifers verder krabde hij eens achter de oren, bekende er geen barst van te snappen, hij had toch alles goed gedaan, zo was zijn betoog. Hij liep alles nog eens na en kwam weer tot de conclusie dat alles in orde moest zijn. Maar de geiser brandde niet. De baas erbij gehaald. Die liep al jaren mee en gold als deskundige. Ook die kon niet achterhalen waar het aan schortte. Het hoofd Onderhoud Gebouwen erbij. De man kreeg een peinzende blik in de ogen. Dit ging heel veel geld kosten. Totdat een van mijn collega's de zaak eens goed bekeek. Hij volgde de gasleiding die door de keuken liep, kwam in het overloopje naar de garderobe en vertelde de deskundigen daarna dat de gasleiding in de garderobe ophield. Aanvankelijk weigerden de techneuten hem te geloven, maar toen ze zelf hadden gekeken, moesten ze toch ook tot de conclusie komen, dat de gasleiding in het overloopje ophield. We kregen toen als compensatie een tweedehands boilertje.

wetenschappelijk

07 March 2008 - 1 reactie

Ik werd er pijnlijk mee geconfronteerd dat ik een beetje te oud word voor de hedendaagse maatschappij. Toen mijn vrouw en ik kinderen kregen, klooiden we in vergelijking met de jonge vaders en moeders van tegenwoordig er maar wat op los. Je duwde de pasgeborene van toen een tepel of een speen in de mond en hup daar vloog de melk erin. Oh ja, we leerden dat moedermelk in het begin veel beter was, dan flessenmelk. Moedermelk was steeds goed op temperatuur, bevatte alle stoffen die de boreling nodig had om op te groeien en had altijd een charmante verpakking. Ook nu nog geldt moedermelk als de beste voeding, maar pas op. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond, dat die niet te lang mag worden gegeven, want als dat wel het geval is, went de baby niet aan de fles. Dat omslagpunt wordt al na een paar weken bereikt. Het gaat er dus om het juiste moment te vinden waarop van de borst op de fles wordt overgeschakeld. Doet de jonge moeder dat niet, dan krijgt zij een probleemkind. Dat vindt deze opa nu allemaal flauwekul. Ik ben van vlak na de oorlog toen nog aan alles gebrek was. Mijn moeder heeft mijn kaart van het consultatiebureau bewaard en die maakt er melding van dat in mijn negende maand de borstvoeding pas werd gestaakt. Nou... en ik ben nu nog steeds, zonder problemen, goed gewend aan de fles!

fietstocht

07 March 2008 - 0 reacties

Het is al weer jaren geleden. Daarom kan het nu wel verteld worden. We fingeren alleen de naam van de persoon in kwestie. Laten we hem Leendert Muurkrant noemen. Hij trok er op uit met een bevriend echtpaar. Per fiets zou men vanuit Zeeland de Vlaamse Ardennen verkennen. De tocht zou een week duren. Wij, zijn collega's zouden zijn belevenissen, die hij dagelijks zou doorgeven via de telefoon, te boek stellen. Dat zou een leuke vakantieherinnering zijn. Hij zou er zelf de foto's naderhand bijplakken. We hebben toen voor hem een dagboekje gemaakt op basis van zijn mededelingen. Dat ging als volgt: maandag - muurkrant is aan 't fietsen en nog lang niet moe, al heeft hij moeite het tempo van het echtpaar (gerenommeerde cyclisten) te volgen. Hij komt anderhalf uur later op de plaats van bestemming aan. Dinsdag - Muurkant neemt met succes den afzink, afgezien van wat builen en schrammen en een verbogen voorvork. Het was een rustige dag. Woensdag - het echtpaar slaat onverhoeds rechtsaf. Onze volger heeft dat te laat in de gaten en rijdt rechtdoor de sloot in. Belgisch slootwater smaakt niet best, is zijn conclusie. Donderdag - de bergetappe. Vol mededogen met onze collega vertellen we helemaal niets. Vrijdag - Muurkrant komt na een voorspoedige reis per ambulance thuis. De diagnose van de behandeld geneesheer luidde: uitputting door oververmoeidheid ten gevolge van teveel tabak- en alcoholgebruik en verregaande overschatting van de eigen lichamelijke conditie. We boden hem onze tekst aan, maar daar was hij niet tevreden mee. Wacht maar totdat je de foto's ziet, vertelden we. We hebben er nooit meer wat van gehoord en sinds die vakantie rijdt onze collega nog slechts auto.

Leu en Siene

06 March 2008 - 1 reactie

Twee, in mijn kinderogen, reeds bejaarde ongetrouwde meisjes, die met hun stokoude vader in een arbeidershuisje onder aan de Coudorpsedijk in Nieuwdorp woonden. Leuntje had een gebrek aan haar heup. Sien was geestelijk niet geheel volwaardig en hun oude vader was krom gegroeid door de landarbeid. Leuntje hield de christelijke lagere school schoon en had een paar werkhuizen. Sien was toen er in die sector nog werk was, landarbeidster. De oude vader lummelde nog wat rond in het moestuintje bij het huis en verzorgde de keu in het schuurtje, waarin ook het kolenhok zich bevond. Een week lang in november had Leuntje geen tijd voor de werkhuizen. Want dan was het varken geslacht en moest er worden gebakken, gebraden, gekookt en geweckt. Zo kwamen ze de winter wel door. Beide dames liepen nog in dracht. Door de week was dat de werkdracht. Op zondag waren ze op z'n pronts. En op een middag in de week, want dan gingen ze opgetuigd en wel naar zoals ze dat zelf noemden: "de welvaren." Het naaimandje ging dan mee, want in het kader van het toen zogeheten Wellfarework, moesten er schorten genaaid worden, sokken gebreid en andere nuttige handwerken worden verricht. Nu moet u niet lachen om de term "welvaren", want zo noemde elke vrouw in het dorp de groep, met uitzondering van de vrouw van de dominee, die presidente van de club was, en van mijn moeder, die er geen lid van was. Tijdens de bijeenkomsten van de nuttig handwerkende vrouwen werden natuurlijk alle dorpsnieuwtjes besproken en gingen de dames, die geen lid waren en de heren van het dorp, op deskundige wijze over de tong. De Coudorpsedijk is al weer vele jaren geleden afgegraven om ruim baan te geven aan de nieuwe tijd. Het huisje van Leu en Siene is met het schuurtje allang afgebroken om plaats te maken voor een plein. Waar eerst de peultjes en de worteltjes groeiden, liggen nu straattegels. Leu en Siene zijn ook al weer vele jaren geleden gaan hemelen. Wat gebleven is? Het schort dat Leuntje op de Welvaren maakte voor mijn vrouw. Ze heeft het al meer dan dertig jaar en het is onverslijtbaar.

het onrecht was groot

05 March 2008 - 0 reacties

In 1773 bracht Neeltje Logiersse een onechte zoon ter wereld. In barensnood verklaarde zij de naam van de verwekker. Dat was Gerrit Traas. Dat zou niet zo opzienbarend geweest zijn, ware het niet dat zowel de man als de vrouw getrouwd waren. Voor Neeltje's daad kan men begrip hebben. Haar man was verbannen. Ze stond er met haar kinderen alleen voor. Ze was aan Gerrit geraakt en dat was geen mooie. Hij had haar trouwbeloften gedaan en daar was ze op ingegaan. Ze wist niet dat hij al getrouwd was. Zoals te doen gebruikelijk kwam Neeltje voor de rechtbank. Overspel gold nu eenmaal als een misdrijf. Haar advocaat trachtte met alle middelen te bewijzen dat er met Neeltje eigenlijk niets aan de hand was. Ze was misleid. Bovendien: haar man was al een aantal jaren weg. Feitelijk gold ze als weduwe. Volgens een placcaat van 1666 werden ongehuwde vrouwen, die met een getrouwde man in bed doken, slechts gestraft met een maand op water en brood. Hij bepleitte de grootst mogelijke clementie. Het mocht niet baten. De vrouw werd veroordeeld tot 14 dagen water en brood, zes jaar tuchthuis en daarna verbanning voor het leven. Wat er met de kindertjes gebeurde, wordt niet vermeld. En Gerrit?.... die ontsprong de dans.

plahaats rust!

04 March 2008 - 2 reacties

Ik werd lang geleden in Den Helder eens aangehouden door een lid van de militaire politie, omdat ik in zijn ogen met de fiets een verkeersovertreding beging. Ach, ik was in de vlegeljaren en verkondigde brutaal dat hij zich nergens mee moest bemoeien, omdat hij militaire politie was en ik geen uniform aanhad. Een klap op het heufd met de gummiknuppel, niet al te hard, was zijn respons. Ik moest er even aan denken toen ik het verhaal las van luitenant Cornelis Carstaanje in 1713. Hij bestond het om een aantal vrouwen achterna te zitten, niet om zijn geile lusten bot te vieren, maar omdat hij dacht dat ze het een en ander gestolen hadden. Hij arresteerde ze en liet ze in de gevangenis plaatsen. En daarmee kwam hij op het terrein van de baljuw terecht. Die was de aangewezen persoon om diefstallen te behandelen. De baljuw was danook terecht woedend en vroeg wat dat allemaal te betekenen had. Zo'n luitenantje had zich niet te bemoeien met serieuze zaken als de strafrechtspleging in de stad. Daarop werd het luitenantje boos en liet de gevangenen weer vrij, terwijl de bewijzen van diefstal toch duidelijk waren. Carstaanje deelde botweg mee, dat hij niet onder bevel van de baljuw stond en dat die zich daarom niet met de zaak moest bemoeien. Voor het schepencollege trok de luitenant de kennis en kunde van de baljuw in twijfel en de man moest niet proberen hem gevangen te zetten, want een bevel aan zijn ondergeschikten en de stad zou in rep en roer zijn. De baljuw daarentegen eiste dat Carstaanje zich nergens mee moest bemoeien, wat hem een uitnodiging van de luitenant tot een duel opleverde. Buiten de 's-Heer Hendrikskinderenpoort lag een weidje en daar wou Carstaanje onder toeziend oog van een talrijk opgekomen publiek, zo verwachtte hij, de baljuw wel eens mores leren. De schepenrechtbank zat danig met de zaak in de maag. Kon men de superieuren van de luitenant voor het hoofd stoten door de man te straffen en in de gevangenis te houden? Wanneer men niets deed, dan kon dat als een teken worden opgevat dat men de baljuw niet serieus nam. Wat was wijsheid? Welnu dat was in het geheim de vraag aan de superieuren van de luitenant om Carstaanje een andere standplaats toe te kennen. En zo geschiedde.

dat memorabele jaar 1787

03 March 2008 - 1 reactie

Nu, alleen al het jaartal hierboven geeft al aan, dat ik niet de gelegenheid heb om te gaan opscheppen, al liggen in dat jaar de onderwerpen om wat over te schrijven voor het opscheppen. Het kwam toen provinciebreed en niet alleen in Zeeland, maar ook in Holland tot grote rellen tussen patriotten en prinsgezinden. Daarover is literatuur genoeg. In dit verhaaltje hebben we het over een ramp, die plaats vond op 30 april van dat jaar. Tussen Nieuw- en St. Joosland en Zuid-Beveland was toen een veerverbinding en juist op die dag verongelukten zeven mensen, doordat de veerboot, misschien een hoogaars, omsloeg. Schipper Thomas Baas, zijn zoon Pieter Baas en Pieter Blok, dekknechten, de kooplui Kornelis Moerdijk en Joos Walraven en de landbouwers Jan Janse en Poulus Poelman kwamen jammerlijk in de golven om. Het inspireerde ene Johannes Janse Mol tot een lang gedicht, waaruit we enkele delen weergeven. O rouw, O diepe rouw, wat kom mijn oog aanschouwen/Een noodlot voor de man en droevig voor de vrouwen/ den laatsten van April des avonds alf zeven/ zag men haar met de boot van Nieuwland afgedreven/ en zeilden voor de wind tot aan den Goeschen wal/ en storten al gelijk in't zoute water dal. Een paar man slaagde erin om op de omgeslagen boot te klimmen, maar tevergeefs. Ze sloegen er weer af. Een dag later ging men op zoek naar de lijken. Men zocht dan overal op schorren en aan dijken/ men vond het gansche strand bezaaid met doode lijken. Toen men de lichamen geborgen had, moest men aan de achterblijvers, de vrouwen en kinderen, gaan vertellen, dat hun geliefden waren verdronken. En ieder is als stom door diepe druk en smart/ met droefheid zwaar gekwelt tot in het innig hart/ men spreekt geen enkel woord door diepen geest bevangen/ alleen een ziltig nat dat biggelt over wangen. En zo gaat het gedicht nog ruim een pagina verder. Het eindigt met een oproep tot bekering. Een dergelijke ramp kan iedereen overkomen en waar staat men dan voor tijd en eeuwigheid, was de vraag van de dichter. Waar het orginele gedicht is gebleven, weten we niet. Wij gebruikten een kopie, uit 1905, door Johannes Janse Mol. De auteur van het gedicht was diens betovergrootvader.

jasmijn

02 March 2008 - 2 reacties

Anderhalve week is ze nu aanwezig op deze wereld, tot verheugenis van de kersverse pa en ma, ooms en tantes en opa's en oma's. En ze schreef al geschiedenis. Dat is gauw, dat weet ik, maar het moet toch maar worden verteld. Heb ik medelijden met alle opa's en oma's en zij die dat binnenkort dreigen te worden? Die krijgen namelijk, helaas, slechts een lief kleinkind. Nee, dat medelijden heb ik niet, maar heel duidelijk is namelijk dat Jasmijn een mooi kindje is, zo een, waarvoor mannen, als zij op de aanminnige leeftijd van achttien jaar is gekomen, misschien wel eerder, het hoofd omdraaien om vervolgens tegen een lantaarnpaal aan te kleunen. Au, dat doet zeer. Ja dan moet je maar gewoon naast moeder de vrouw blijven lopen. De stommerds, beseffen ze nu gewoon niet dat Jasmijn, vanwege haar intellect, zeer goed in staat is om zelf te bepalen wie er zich van het mannelijk geslacht in haar welwillende aandacht mag verheugen? Nu al, na anderhalve week openen zich voor mijn kleindochter, die, wat schoonheid aangaat, zich moeiteloos kan meten met beide kleinzoons Huub en Thom, talloze mogelijkheden over wat ze in de toekomst kan worden. Ik hoop natuurlijk op een goed mens, maar daarnaast zou ze zomaar doctor in de geschiedenis kunnen worden. Opa is nu eenmaal archivaris. Kinderarts of iets dergelijks zou me evenmin verbazen. Profvolleybalster kan ook, als je naar haar handjes kijkt. Dan treedt ze in de voetsporen van haar vader. Die was dat ook. Operazangeres behoort ook al tot de mogelijkheden. Vooral als ze honger en dorst heeft, laat ze duidelijk blijken, dat een coleratuursopraan, die moeiteloos Mozart en Rossini kan zingen, binnen haar bereik ligt. Als het tijd wordt om te drinken, dan kunnen pa en ma dat duidelijk horen. Dat zet ze eventjes een keel op. En dat is heel anders bij opa. Als die trek heeft in nog een pilsje, dan moet dat flesje altijd heel stilletjes uit de koelkast worden gepakt.

drank in de man

01 March 2008 - 1 reactie

Drie Koningenavond in Kloetinge. We schrijven 1547. Daar komt Adriaantje Bonte langs. Ze rept zich naar huis, want ze is jarig en krijgt die avond visite. Jan Mateeuwsen komt ook. Diens vrouw komt niet, want daar is wat mee. Niet echt ziek, maar ze zit al weken lang voor zich uit te staren, zegt niets en laat het huishouden verslonsen. Onder vrolijke kout bespreekt het gezelschap alle roddels van het dorp. er wordt gelachen en er wordt behoorlijk gedronken. Als de kerkklok negen slaat, gaan de meeste mensen weer naar huis. Het is de volgende morgen weer vroeg dag. Jan blijft nog op zijn gemakje zitten. Moet je ook niet naar huis, vraagt Adriaantje. Welnee, is het antwoord, wat moet ik daar doen? Geef me nog eens wat te drinken. En net als de andere aanwezigen praat hij vrolijk door. Dat doet de drank. De man is even van zijn problemen af. Adriaantje brengt hem een nieuwe kan en dan probeert Jan haar onder de rokken te grijpen. Maar zij is daarvan niet gediend en bijt hem in de arm. Jan is opgestaan en wil haar nog eens te pakken nemen, maar ze vlucht naar een nevenvertrek en doet de deur dicht. Dan hoort ze het hevig gekrijs van haar dienstmeid. Ze gaat terug en vindt een huilende dienstbode, die door Jan en diens vriend bij het onderlijf is gepakt. Adriaantje begint te schelden, geamuseerd aangehoord door de andere aanwezigen. Maar Jan scheldt terug en bijt haar toe, dat hij haar wel honderd keer heeft mogen gebruiken en waarom mag dat nu niet? Adriaantje ontkent dat ten stelligste en dwingt de man met behulp van een paar andere mannen, die vinden dat de komedie nu lang genoeg heeft geduurd, het huis uit te gaan. De volgende dag komt ze Jan tegen op straat, Kloetinge is nu eenmaal klein. De man is het niet vergeten. "Jij hoer, het is dat je een kind draagt, anders zou ik je de keel afsnijden", roept hij. Hij geeft haar een harde klap op het hoofd en gaat zijns weegs. Adriaantje roept de hulp van de schout in. Die luistert naar haar verhaal, maar onderneemt verder niets. Hij kan niet elke dronkemansruzie berechten.

dronken dief

29 February 2008 - 1 reactie

Het zou een berichtje in de PZC van vandaag kunnen zijn: politie pakt dronken dief in de kraag. Maar het verhaaltje speelt zich af in Middelburg in het jaar 1751. Pieter Goedertier, die in het Oude Mannen- en Vrouwenhuis te Goes woonde en 37 jaar oud was, dus bejaard, moest voor de rechtbank verschijnen. Samen met zijn vriend in het kwaad, Adriaan Barbier, die een slechte kapper moet zijn geweest, want anders ga je het pad der misdaad niet op, had hij in Goes uit het zomerhuis van Jan Soetebier, net buiten de 's-Heer Hendrikskinderenpoort meubels en tuingereedschap meegenomen. Dat deden ze niet alleen bij Soetebier, maar ook bij de weduwe Trimpe en Joos Vervenne, zodat er plotseling een groot aanbod van tweede hands tuingereedschap op de Goese markt gebracht werd. De in de stad aanwezige tuincentra klaagden steen en been. Die verkochten een tijd lang helemaal niets. Vanzelfsprekend stelde de politie een onderzoek in. Toen dat niets opleverde, kwam er een door het stadsbestuur benoemde commissie, die zich met de diefstallen moest bezig houden. De commissie kwam nog met een voorlopig rapport, maar daarna horen we er niets meer van. Dat was ook geen wonder, want beide dieven hadden hun werkterrein naar Middelburg verlegd. In het huis van Abraham Koppens gekomen, troffen ze in de keuken ruimt 20 flessen wijn aan en de heren hadden dorst. Ze richtten een waar bacchanaal aan, raakten dronken en vielen uiteindelijk in slaap. In die toestand werden ze betrapt door de eigenaar, Koppens, die onmiddellijk de hermandad inschakelde. De brave dienders maakten beide mannen op hardhandige wijze wakker en zetten ze in het gevang. De talrijk aanwezige camaraploegen, nog met handcamera's, want het is immers 1751, maakten welhaast dramatische opnamen van de in hechtenisneming en dat leverde de politie naderhand nog heel wat ellende op. Het al te hardhandige optreden leidde tot veel commotie in de kring van hen, die om economische redenen wel uit stelen moesten gaan. Ook toen al was: "armoede als drijfveer" een belangrijke reden voor de rechtbank om milde straffen uit te delen. De schepenrechtbank oordeelde, dat Pieter Goedertier eigenlijk de doodstraf had verdiend, maar omdat men op Spitsbergen bij het uitroeien van de walvissen nog wel wat mankracht kon gebruiken, werd hij naar dat eiland verbannen. Hij gold al als een bejaarde en in de koffiekamer napratend, stelden de schepenen vast, dat die verbanning eigenlijk meer een uitgestelde doodstraf was, Vijf jaar later vestigde zich een deftig en rijk man in Middelburg, Pieter Rijkeman, die een van de grootste huizen in de stad kocht en daar een deel van een walviskaak aan de gevel bevestigde. Hij was ruim veertig jaar oud en kwam algauw in het stadsbestuur terecht. Tijdens een drinkgelag ter gelegenheid van de verkiezing van nieuwe bestuurders, meende een van de schepenen hem te herkennen als de arme Goedertier, maar de rest van de aanwezigen hoonde hem weg. Rijkeman had wel twintig flessen wijn geleverd voor het feest, doch hield het zelf bij een flesje Spawater.

pret in bed?

28 February 2008 - 2 reacties

Het was niet eens kermis geweest, maar misschien ging het om een feest van een of andere heilige, dat kan. Misschien Sint Maarten. Want in november 1559 was iedereen op Beveland nog katholiek. In ieder geval: Grete Jaspersdr uit 's Heer Abtskerke was verzeild geraakt in het huis van Jan de Naaier in 's-Gravenpolder, samen met ene Neele. Jan Marcuszn was ook aanwezig en het werd een uiterst gezellige avond, die tot in de kleine uurtjes duurde. Pret en jolijt alom. Maar op gegeven moment was toch het uur van slapen aangebroken. Zo in het aardedonker naar huis? Daar was geen sprake van. Jan had bedden genoeg. Beide dames konden wel in het ene en Jan Marcussen in het andere. Zo gezegd, zo gedaan. Grete had het wat koud en kroop met kleren en al in bed. Neele trok de hare uit en kroop naakt onder het dek. Jan Marcussen had evenmin zin om zijn kleren uit te doen. Niets aan de hand, zou u zeggen. Nog enig gekout en daarna vielen de ogen dicht. Ze sliepen alle drie totdat Jan wakker werd. Hij moest een plas. Op de tast moest hij op zoek naar een pot. Toen hij die na enige tijd gevonden had, deed hij hem goed vol. En in eens besefte hij, dat hij met twee vrouwen in een en dezelfde kamer was, waarvan er een zonder kleren in bed lag. Hij klappertandde zogenaamd en zei met een bibberstem dat hij het erg koud had. Neeltje, wakker geworden, riep hem toe: kom dan maar tussen ons in liggen, dan word je lekker warm. Jan dacht ongetwijfeld bij zichzelf: hete melk en koude Jan, steek er eens op en leg er eens an, en sprong bijna tussen beide dames in. Dat was lekker. Neele en hij kletsten honderd uit tot aan de morgen. Jan kreeg in de gaten dat Grete toch ook veel te bieden had. Hij draaide zich om en probeerde haar te grijpen. Maar daar was Grete niet van gediend en worstelde om het bed uit te komen. Dat lukte en ze riep: pak Neele maar. Jan was eerst wat teleurgesteld, maar bedacht toen dat Neele ook niet te versmaden was. Hij draaide zich weer om, nam Neele in zijn armen en bedreef op luidruchtige wijze de liefde met haar. En dat allemaal in bijzijn van Grete op een donkere novembernacht in 's-Gravenpolder anno 1559.

liefde

27 February 2008 - 1 reactie

Daar alleen kan liefde wonen

daar alleen is 't leven goed

waar men iedereen hoort zeggen

wat Jopie doet, dat doet ze goed!

En Jopie is een vriendin van mij, die vaak op mijn stukjes reageert. Ik zet haar hiermee even met een zinnetje in het zonnetje. Maar nu heb ik een slaap als een gemeentesecretaris, dus ga ik gauw naar bed.

deerniswekkend

26 February 2008 - 0 reacties

De baljuw van Kortgene had het er in de periode 1805,1806 maar druk mee. Een paar ongehuwde vrouwen brachten kinderen ter wereld en dat was toen nog een misdrijf. Zij kwamen voor het gerecht en werden gestraft. In barensnood moesten dergelijke vrouwen onder eed verklaren wie de vader was. Deze mannen moesten dan voor het gerecht komen uitleggen of het al dan niet waar was, wat de vrouwen hadden verklaard, maar als ze het een beetje handig aanlegden, zich in het verhoor niet voor schut lieten zetten en maar volhielden dat de vrouwen hadden gelogen, dan ontsprongen ze de dans. Op 26 februari 1806 mocht Prina de Moor, 27 jaar oud en al een aantal jaren de weduwe van Jouke de Vries komen uitleggen, waarom ze nu voor de tweede keer een buitenechtelijk kind had gekregen. Ze was naaister, een woord met vandaag een gans andere betekenis, van beroep. In 1803 had ze voor het eerst een buitenechtelijk kind gekregen van Willem Zuidweg, zoals ze verklaarde. Ze had in die tijd niet met een andere man verkeerd. Haar tweede kind was van Cornelis Koole en geen ander. Ze had gehoopt met hem te kunnen trouwen, toen ze zwanger was, maar Koole had zijn vaderschap glashard ontkend. Dat was haar bitter tegengevallen en ze had voorlopig wel haar bekomst van het verschijnsel man, zoals ze tegen de heren van de rechtbank zei. Koole op het matje geroepen ontkende alles. Daarop moest Prina weer voor de rechtbank verschijnen. Zij bleef bij haar verklaring, "zolang zij aasem in haar lijf heeft; het is zijn kind en het blijft zijn kind." Ze was zeker acht, negen keer met de man naar bed geweest in de periode dat de bevruchting plaatsvond. Dat samenzijn vond iedere keer plaats in het achterhuis van haar vader en moeder. Jammer genoeg had Koole haar toen geen duidelijke trouwbelofte gedaan, was dat maar waar geweest, want dan had hij haar moeten trouwen. Wel was haar bekend, dat hij bij vrienden uitgebreid had gepraat over de vraag of hij nu wel of niet met haar zou gaan trouwen. Die hadden gezegd, dat hij het zelf maar moest weten. Prina werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van twee dagen op water en brood en werd daarna voor een periode van vier weken verbanning uit Kortgene. Een hele milde straf. In het andere geval, dat van Maria Vader, die met de getrouwde Jan Bouterse meermalen naar bed was geweest, omdat ze er allebei, naar ze verklaarde, zo'n zin in hadden gehad, werd dezelfde straf uitgesproken. Hier werden zowel man als vrouw gestraft. De vrouw van Bouterse had hem, toen zijn buitenechtelijk vaderschap bekend werd, verlaten.

maanlicht

25 February 2008 - 2 reacties

De geboorte van onze kleindochter moest natuurlijk even gevierd worden en afgelopen weekend vond dat evenement plaats. Talloze zaken verband houdend met zwangerschap en bevalling passeerden opgewekt de revue. Moeders en grootmoeders wisselden onder het genot van een glaasje ervaringen uit, hoe het vroeger was en hoe dat vandaag allemaal gaat. Een opmerking van een van de heren, dat het toch allemaal op hetzelfde neerkomt, werd door de dames smalend afgedaan. Wat zijn mannen toch onwetend. Die hebben er geen verstand van. Het gesprek kwam over het geboren worden van kleine kindertjes onder invloed van de maan. De een achtte die vanzelfsprekend, de ander vond het flauwekul. Ik had al die tijd nog niets gezegd, wat door het alcoholgebruik van de anderen als wijsheid werd bestempeld. Kon ik nu de oplossing niet bieden. Ik begon een heel betoog, dat te maken had met de volle maan die aan de hemel moest staan, duidelijk zichtbaar, zodat de kindertjes die geboren moesten worden enig licht zouden krijgen bij de partus. Maar dat klopte niet volgens de dames. Daarom verklaarde ik het vanuit het magnetisme tussen aarde en maan. Het was zeer belangrijk, dat het een heldere hemel zou zijn, waaraan de volle maan stralend zou staan. Sommigen geloofden, anderen niet. Maar wat nu, vroeg ik het gezelschap, wanneer u twee volle manen aan het zwerk ziet staan. De dames wisten het niet. Ik gaf de oplossing door. Dan hebt u teveel gedronken!

stomme vent

24 February 2008 - 2 reacties

Twee kleinkinderen logeerden het afgelopen weekend bij opa en oma, omdat pa en ma wel weer eens een weekendje Aantweirpen wilden doen. Om polies te weurre, dacht ik even, want schoonzoon werkt bij de politie in het midden des lands. Geen probleem, dachten opa en oma. Altijd leuk, die kleine jongetjes een weekendje. Maar dat liep toch uit op een echte confrontatie met Huub. Erg leerzaam voor me. De weg naar wijsheid is heel erg lang. Het was gister aan het eind van de ochtend, dat ik de kleinste een boterhammetje moest voeren. Ik was nog lang niet fit van de griep van afgelopen week. Misschien is dat een verontschuldiging. Ik pakte het bordje van Thom, de kleinste, dat precies hetzelfde is als dat van zijn broer Huub. Dat zag het jongetje, ook ongelukkig op dat moment want papa en mama waren er niet. Hij begon te stampvoeten van kwaadheid en schreeuwde: is bordje van Huub, niet van Thom. Ik probeerde hem tot bedaren te brengen en zei: welnee, jongen, jouw bordje is hetzelfde als dat van Thom en dat staat in de kast. Maar de kleine man was het daar niet mee eens en gaf dat luid en duidelijk te kennen. Hou je mond, sprak ik met verheffing van stem en stond op om in de kast het andere bordje te pakken. Dat stond er evenwel niet, want in de afwasmachine, waarop Huub's kwaadheid astronomische hoogte bereikte. Ik keek hem uitermate boos aan en sprak op gedragen toon: wil je nu ophouden? Het jongetje barstte in tranen uit en riep: opa, niet boos! Opa, niet boos! Hij had het nog nooit meegemaakt dat zijn opa boos op hem werd en ondervond dat kennelijk iets verschrikkelijks. Ik voelde me er uitermate ongelukkig bij. Wat deed ik nu? Zijn broertje blerde om stukjes belegd brood. Geen jam, want dat mocht hij volgens Huub niet hebben. Ik nam het huilende jochie op schoot, dat tegen mijn schouder kroop en al zijn verdriet uithuilde. Het overhemd werd er nat van, maar gelukkig zijn overhemden zeer geduldig. Ik suste het jochie, overlaadde hem met kusjes en sprak: stil maar, jochie, opa is niet boos. Toen begon buiten en binnen het zonnetje te schijnen en kwam alles weer op zijn pootjes terecht. Maar ik voelde me moe en schuldig. Samen voerden we Thom zijn boterham en daarna kreeg Huub de zijne. Mijn vrouw kwam thuis, keek me aan en sprak: je bent nog lang niet beter. Je ziet zo witjes. Ga jij zo maar een poosje op bed liggen, wat ik gehoorzaam hen gedaan. Mijn vrouw bezit de ware wijsheid. Daar is ze oma voor.

hagepreek

23 February 2008 - 1 reactie

We blijven nog even bij het onderwerp, dat gisteren aan de orde kwam. U kent, als u op de leeftijd bent gekomen, dat u de nodige wijsheid bezit, vast nog wel de platen van Isings en kornuiten, die gebruikt werden bij de geschiedenisles. Tussen haakjes: wat die wijsheid betreft, daar moeten we nog maar eens een gesprek over hebben, want die heb ik nog steeds niet gevonden. Maar om op Isings terug te komen: die heeft ook een prachtige prent gemaakt van een zestiende eeuwse hagepreek. Een predikant staat een preek te houden, allerlei mensen om hem heen, platteland en stad op de achtergrond en op welhaast geheime plekjes, semi-soldaten, die het gebeuren moesten beschermen. Ongetwijfeld hebben er van dat soort bijeenkomsten bestaan. Maar op Zuid-Beveland liep het allemaal weer wat anders. Er is een dappere mennoniet geweest, die een poging deed om vanaf het bordes van het stadhuis in Goes een preek te houden. Goes en Zuid-Beveland waren voor 1577 in hoofdzaak spaansgezind en vooral rooms-katholiek. De man kreeg van het op relletjes beluste volk niet eens de kans om zijn boodschap te brengen. Ze lachten hem uit, riepen de nodige beledigingen en voegden hem toe om weg te gaan anders dan zouden ze hem wel wegbrengen. De baljuw en zijn dienders sloegen een cordon om hem heen, namen hem mee in het stadhuis, waar de baljuw hem op vaderlijke wijze toesprak. Wat kwam de man nu doen? Zichzelf in gevaar brengen? Het was toch veel verstandiger om in Goes dat soort zaken nu juist niet doen? Was hij mennoniet? Nou prima, maar aan het gedachtengoed van Menno Simonszn hadden ze in Goes geen behoefte. Daar hielden ze het met de moeder Gods en de schutspatrones Maria Magdalena. De dienders begeleidden de man de stad uit en de rust keerde weer. Zo in 1576 trachtten enkele Calvinistische predikanten buiten de 's-Heer Hendrikskinderenpoort een echte hagepreek te houden, die de Goesenaars moest overtuigen van de noodzaak tot bekering te komen. Bekering tot het protestantisme. Ze hadden de zaak goed georganiseerd. Maar er kwam niemand, zelfs geen op relletjes belust gepeupel. Na een uurtje vertrokken de predikanten weer naar Walcheren, waar ze vandaan kwamen. In 1578 werd de protestantse eredienst in Goes ingevoerd, aanvankelijk voor een gering aantal mensen.

om wille van het geloof

22 February 2008 - 1 reactie

Wij hadden in de derde klas van de lagere school een onderwijzer, die ontzettend goed kon vertellen. Vooral als het over de geschiedenis van Nederland ging. Het was een christelijke school, nog helemaal in de trant van toen, op maandagmorgen het geleerde psalmvers uit het hoofd opzeggen en de geschiedenis ging natuurlijk vanuit het standpunt van "wij stoere calvinisten." We leerden, dat er in de zestiende eeuw mensen om hun geloof werden verbrand. Dat was de schuld van de katholieke heersers, die kostte wat 't kost, de katholieke leer wilden handhaven, terwijl het gewone volk, zoals wij, de Bijbel wilden lezen en niet meer wilden meedoen aan de beeldendienst die er in de katholieke kerk werd bedreven. Ach, wat waren de tijden van vijftig jaar geleden nog overzichtelijk. Jan de Bakker werd in 1525 verbrand om zijn geloof en zoals meneer Strikwerda het vertelde: je zag de vlammen van de brandstapel omhoog schieten en je zag het moedige gezicht van Jan de Bakker, die niet wilde toegeven aan de papen en die weldra in de hemel zou zijn. Nu zijn er toen inderdaad mensen om hun geloof verbrand, ook in Middelburg en in Goes, maar dat is maar een deel van het verhaal. In de jaren vijftig van de zestiende eeuw gistte het in Goes. Er waren wel degelijk aanhangers van de nieuwe leer, ketters zoals ze werden genoemd, maar om nu te zeggen dat ze allemaal van die standvastige in het geloof geharde mensen waren? Daar was bijvoorbeeld de lijndraaier Pieter Mertssen. De baljuw verdacht hem van ketterij en rekende hem in 1555 in. Het kwam tot een proces voor de vierschaar en daar bekende Pieter vlot schuld. Maar hij zong eerder: "ach blijf met uw genade, heer rechters mij nabij" dan "ach blijf met uw genade, heer Jesu, mij nabij." Omdat hij zijn schuld zo mooi bekende, strafte de vierschaar hem tot het dragen van een kaars naar de kerk en het vragen van vergiffenis aan de vierschaar. Ook moest hij nog een kaars van een pond was leveren ter verlichting van het Heilig Sacrament in de kerk. De kosten van zijn verzorging in de gevangenis moest hij vergoeden aan de baljuw. Toch was hij daadwerkelijk het nieuwe geloof toe gedaan, want toen de baljuw hem een jaar later weer in de kraag wou pakken wegens heresie, bleek de vogel gevlogen te zijn en met hem nog een aantal aanhangers van de nieuwe leer.

jasmijn

21 February 2008 - 4 reacties

ik heb vandaag maar een klein berichtje voor u, want ik ben ziek. Een ordinaire buikgriep kluistert me aan het toilet. Maar toch heb ik nog een heel mooi bericht. Gisteravond kreeg mijn jongste dochter haar eerste kind, een prachtig meisje, dat de naam Jasmijn heeft gekregen. Dochterlief was wat dagen overtijd. Dat had natuurlijk te maken met de volle maan van gisteravond. Want bij volle maan worden de meeste kindertjes geboren!

sociale aangelegenheden

19 February 2008 - 2 reacties

Ik heb nog een tijdje op een gemeentelijke sociale dienst gewerkt in een spiksplinter nieuw gebouw indertijd, dat nu al weer gesloopt is. Niets is hier blijvend, nietwaar? Er waren al aparte loketjes voor de klanten, maar er was toch ook weer niet goed nagedacht. Zo'n veertig jaar geleden was roken geen probleem en zo kwam het dat in elk loketje een grote zware glazen asbak stond, waarin de clientele de peuk kon uitdrukken. Aan gene zijde dus klanten die elkaar niet konden zien, maar wel horen, aan deze zijde de ambtenaren in een kantoortuin. Op zeker moment zijn alle asbakken verwijderd, niet omdat men niet meer mocht roken, maar meer omdat die dingen gevaarlijke projectielen bleken te zijn. Een dame-bijstandsgenietende werd op zeker moment zo kwaad, omdat ze niet kreeg wat ze wilde, dat ze de asbak beetpakte en de kantoortuin insmeet. Het ding passeerde rakelings het hoofd van een achter zijn bureau zittend ambtenaar, die gewoon zijn werk deed en niet eens met klanten te maken had. De schrik was groot. We stonden de man, die hevig geschrokken was, nabij met koffie en opbeurende praat, zoals: gooien kan ze ook al niet. We hadden een directeur, die later burgemeester in het Zeeuwse zou worden, met een formulierenmanie. Voor elke klapscheet werd een formulier ontworpen, waarop de nijvere ambtenaar zijn handelingen moest vastleggen. Een van mijn collega's moest eens op het matje komen, stond voor het bureau, waarachter de directeur driftig zocht naar het kladje waarop hij wat geschreven had en dat hij voor de berisping nodig had. Tja, sprak mijn collega, als u die aantekening nu op formulier EXA 532 geschreven had, dan was u zo klaar geweest. Deze collega werd algauw formulierenverkoper bij Vermande Uitgevers in IJmuiden en vertelde me eens, dat hij op een warme, zonnige namiddag bij een van die kleine gemeenten aan het Noord-Hollands kanaal was gekomen, maar op het gemeentehuisje was slechts de bode aanwezig. Op zijn vraag waar de secretaris was, antwoordde de bode, dat alle ambtenaren met de secretaris en de burgemeester aan 't zwemmen waren in het kanaal. En jij moet hier de wacht houden, vroeg mijn collega verbaasd. Ja, was het antwoord, ik kan niet zwemmen.

stembureau

18 February 2008 - 2 reacties

Lang geleden in mijn vorige standplaats waar ik nog ambtenaar nul komma nul niks was, mocht ik niet als stembureaulid zitting nemen bij verkiezingen. Dat was voorbehouden aan de hogere ambtenaren. Pas later begreep ik dat dat zo was, omdat er een riante vergoeding aan verbonden was. Bij mijn huidige baas was men democratischer. Iedereen die dat wilde, mocht deelnemen aan de werkzaamheden verbonden aan de verkiezingen. En zo kwam ik in een van de tehuizen voor demente bejaarden terecht, alwaar een stembureau zitting had. Het was een uitermate, mooie, warme dag in mei. Reeds vroeg kwam een aantal mensen ter stemming, maar rond negen uur was de loop eruit en begon de grote verveling. Eerst was er natuurlijk met de wethouder, die voorzitter was van het stembureau, wel wat te bespreken, maar wat later viel het gesprek stil. Urenlang bleef het aantal stemmers ver onder het gemiddelde. Pas in de middag, na schooltijd begon het aanstal stemsters te stijgen. Zij kwamen met de kinderen die ze van school hadden gehaald en waren doorgaans gekleed zoals vrouwen in de zeventiger en tachtiger jaren erbij liepen in de zomer, met korte rokjes en broekjes en vaak zonder BH. Onze wethouder, die in zijn vrije tijd ook beheerder was van het middelendepot van de NVSH had het er maar moeilijk mee, vooral wanneer zo'n dame bukkend haar kind op de grond zette en via de wijde halsopening vrije toegang bood tot haar naakte borsten. De wethouder keek dan aandachtig en pakte van alteratie wel eens het verkeerde papier. Hij zuchtte nadien hoorbaar. Tegen etenstijd kwamen ook de bewoners van het tehuis, die nog mochten stemmen, naar het stembureau. De verpleegsters hielpen de oudjes. Een van hen vroeg aan zo'n opa op wie hij wilde stemmen. Dat op de AR, zoals de man luidkeels verkondigde. Die bestond toen niet meer. Dat was inmiddels het CDA geworden. Het meisje ging met de man mee het stemhokje in en hielp hem het goede hokje rood aan te kruisen. Maar dat kan toch niet, sprak de wethouder. In de reglementen staat dat men alleen in het stemhokje moet gaan. Ik keur dit af, zei hij en wilde de daad bij het woord voegen. Mijn oudere collega sprak echter: Hoho, niet moeilijk doen. Als die man PvdA had geroepen, dan had je niets gedaan. Onze PvdA-wethouder keek eens, dacht na, en sprak toen: ach laat ook maar.

Recente posts