532. Etymologisch woordenboek
Dat was lang geleden. Ergens achter in de boekenkast stond ie: het etymologisch woordenboek. Waarbij uitgelegd wordt waar een woord zijn oorsprong heeft gevonden. Enkele typische voorbeelden:
AFTANDS
Dit woord komt uit de paardenwereld. Op paardenmarkten was de koper altijd alert op het gebit van het paard. Een goed en sterk gebit duidde op een jong en krachtig paard. In dat geval sloegen de verkoper en de koper elkaar de handen blauw tijdens de onderhandelingsfase over de prijs.
Bij een minder goed gebit droop de koper af: het paard was "aftands", oftewel oud en versleten.
QUARANTAINE
Een woord wat de laatste tijd veel gebruikt wordt. Het komt van het Italiaanse quarantina. Vroeger moesten schepen die uit het Oosten (de Oriënt) kwamen 40 dagen wachten tot ze gelost werden in een Italiaanse haven. Na die 40 dagen was de kans miniem dat de zeelui nog akelige ziektes onder de leden hadden.
SANDWICH
De Graaf van het Engelse Sandwich was verslaafd aan kaartspelen, zozeer dat hij zich geen tijd gunde om uitgebreid te eten. Hij zei tegen zijn bediende: "Doe maar een paar boterhammen op elkaar, dan eet ik die wel uit het vuistje". Dit was de geboorte van het woord "sandwich".
SOAP
Vroeger werden TV-series in de USA gesponsord door zeepfabrikanten, vandaar de naam soap-serie. Onze eigen Goede Tijden Slechte Tijden is daarom nog steeds een langdurige soap-serie.
TEDDYBEER
Oud-president Theodore Roosevelt was tussen 1901 en 1909 president van de USA. Hij was ook een liefhebber van de jacht.Tijdens een berenjacht kwam hij oog in oog te staan met een zeer oude, versleten, bruine beer. De president kon het niet over z'n hart verkrijgen om dit arme hulpeloze dier te doden. Dit verhaal ging rond en iedereen was trots op de president. Vanaf die tijd lagen de winkels vol met replica's van de "teddybeer".
VANDALISME
De Vandalen waren een Germaanse bevolkingsgroep uit Noord-Europa, een beetje vergelijkbaar met de Noormannen. Vandalen trokken plunderend door Europa, ook o.a. door Spanje. De Spaanse provincie Andalusië heette vroeger dan ook Vandalusië.
LILLIPUTTER
Het boek Gullivers Reizen werd geschreven door Jonathan Swift. Tijdens één van de avonturen werd het eiland Lilliput aangedaan. Daar woonde een agressieve volksstam met één opvallend kenmerk: ze waren allemaal erg klein van stuk.
Zo, dat was de herkomst van enkele woorden verklaard door het Etymologisch woordenboek.
Nu komt er een dosis onzin van eigen makelij. Er zijn namelijk ook woorden die meerdere betekenissen kunnen hebben.
Het weggetje dat rechtstreeks naar de vuilstort loopt: ROMMELROUTE. Laatst heb ik daar te voet een kapotte printer afgeleverd en moest ik, al wandelend met een boodschappenkarretje achter me aan, in de file met wachtende auto's staan. Zie column-521. Het woord "rommelroute" wordt ook gebruikt als er in een bepaalde wijk tweedehandsspulletjes gratis worden aangeboden.
Als er bij de notaris vanuit een erfenis een lap grond verdeeld moet worden onder de erfgenamen dan brengt dat stress te weeg. "Hoeveel vierkante meter zou ik krijgen?". Er is maar één goed woord voor die zenuwentoestand: OPPERVLAKTESPANNING. Dit woord uit de natuurkunde zorgt er ook voor dat met name insecten kunnen "lopen" over vloeistofoppervlakken.
Als een tandarts een niet al te grote behandelkamer heeft dan zou je deze ruimte kunnen betitelen als: TREKKERSHUT. Datzelfde woord wordt gebruikt als overnachtingsplaats voor wandeltoeristen.
Door de veelvuldige aardbevingen in de buurt van het Groningse Loppersum zijn diverse woningen ernstig en blijvend beschadigd. Er is hier soms letterlijk sprake van SCHEEFWONEN. Terwijl ditzelfde woord ook gebruikt wordt als kapitaalkrachtige mensen te lang blijven wonen in een relatief goedkope huurwoning.
In het jaar 1982, onze dochters waren 12 en 10 jaar jong, trokken we met de vouwwagen naar het Zwitserse Lauterbrunnendal. Helemaal achterin dat dal is een camping, aan de voet van de sneeuwbergen. Op dit plekje bleven we meer dan 4 weken (!!!!) staan. Tja, dat heb je als je in het onderwijs zit. Lange vakanties. Sommigen maken hier op verjaardagen wel eens vervelende grapjes over (= pure jaloezie).
Maar in die laatste week van onze lange vakantie kon je merken dat de meisjes de Hollandse TV misten. Ze begonnen steeds meer grapjes te maken over bekende STER-reclames. Het was duidelijk, ze leden aan NOSTALGIE. Eigenlijk moet ik dat woord iets anders schrijven: NOStalgie, de eerste drie letters als hoofdletter, de rest als kleine letter.
Alles is weer goed gekomen. Na een voorspoedige thuisreis konden de dames weer genieten van de programma's van de NOS en andere omroepen.
Tot slot nog de vertaling van een Nederlands woord naar het Engels.
Als in Nederland een fuifnummer teveel alcohol nuttigt in een te korte tijd dan heeft die persoon de volgende ochtend een KATER.
Als een Engelse drinker dezelfde hoeveelheden vloeistof naar binnen werkt dan heeft hij de volgende morgen geen MALE PUSSICAT. Dat heet daar anders. Dat heet in Engeland een HANGOVER.
Bij dat woord zie ik in gedachten die dronken Engelsman over de heg hangen (vandaar dus het woord "hangover") om daar ter plekke een illegale lozing te plegen.
Het is niet te hopen dat, op datzelfde moment, daar onder aan diezelfde heg, iemand van het zonnetje zit te genieten...
U merkt het al. Het peil van deze column is inmiddels behoorlijk afgezakt. Ik zal stoppen.